Hugur - 01.01.1995, Blaðsíða 9

HUGUR 7. ÁR, 1994-1995
s. 7-13
W. V. Quine
Hvar greinir okkur á?*
Það hlýtur að vekja eftirtekt þeirra sem þekkja verk mín og Donalds
Davidson, hversu mjög við erum á sama máli, en að sama skapi
hljóta þeir stöku staðir þar sem við erum berlega ósammála að vekja
undrun. Ég ætla að reyna að gera grein fyrir þessum ágreiningi.
Um langt skeið höfum við verið sammála um tilvísunarbrigði,
sem virðast óumdeild, og jafnvel um hina umdeildari tilgátu um
þýðingarbrigði heilla setninga. Hvað þýðingarbrigðin varðar, hefur
Davidson reyndar látið í ljósi efasemdir um orðalag mitt, „verufræði-
legt afstæði“. Þegar ég setti kenninguna fyrst fram með þessari
yfirskrift árið 1968 virtist ég gera verufræði tiltekins tungumáls
afstæða við traustari verufræði einhvers annars máls, sem þar með
leiddi til vítarunu. En það sem mér virðist vera tilhlýðilegt afstæði
má glögglega sjá í seinni ritum mínum. Tilvísunarbrigði ná aðeins
til þýðingar af einu máli á annað og verufræðilegt afstæði er afstæði
við þýðingarhandbækur. „Lapin“ vísar til kanínu samkvæmt minni
uppáhalds frönsk-ensku orðabók, og hér standa öll tungumál
jafnfætis, ekkert liggur öðru til grundvallar.
Gera þarf grein fyrir frekari smáatriðum, ekki vegna Davidsons,
heldur vegna ýmissa annarra lesenda. Handbók fyrir þýðingu af einu
máli á annað, t.d. á ensku, má setja stærðfræðilega fram með því að
skilgreina með tilleiðslu fjölþætt tengsl setninga í frummálinu og
setninga í ensku. Þessi tengsl varða málið í heild og velta ekki á
* í þessari ritgerð fer Quine ákaflega hratt yfir og lætur vera að skýra ýmis atriði
sem eru síður en svo sjálfljós. Greinin getur því ekki staðið ein, en svo vel vill til
að áður hafa verið þýddar tvær af greinum hans, „Tvær kreddur
raunhyggjunnar" í Hug, 3.-4. ári, 1991 og „Um það sem er“ í Heimspeki á
tuttugustu öld (Mál og menning 1994). Auk þessa hefur Ámi Finnson skrifað
grein um merkingarfræði Quines, „Kenningar um merkingu" í Hug, 3.-4. ári,
1991. - Quine skrifaði þessa grein fyrir safnrit um heimspeki Donalds Davidson,
sem enn er óútkomið, og því hefur greinin hvergi birst áður. Quine sendi
Þorsteini Gylfasyni greinina með leyfi til að birta hana á íslensku. Auk Þorsteins
hef ég notið aðstoðar Mikaels M. Karlssonar, Erlends Jónssonar og Arnar
Bjamasonar læknis. Bjöm Þorsteinsson, Geir Sigurðsson, Róbert Jack, Uggi
Jónsson og Ágúst Hjörtur Ingþórsson lásu handritið í heild.