Morgunn - 01.06.1922, Side 59

MORGUNN
53
Skoðanir höf. á eðli einstaklingsins og alheimsins eru
þá í stuttu máli þessar:
Einstaklingurinn er sál (dynamopsychism), sem birt-
ist á ýmsan hátt (t. d. sem hugur og líkami).
Sálin þróast stig af stigi frá vitundarleysi til vitund-
ar. Hin ómeðvita sál stefnir að því, að verða meðvita sál.
Sálin holdgast oft i efnisheiminum, en í hvert sinn
birtist að eins nokkur hluti hennar (palingenesis, reincar-
nation).
Takmark hverrar einstakrar vitundar er að fá hlut-
deild í alvitundinni — komast í »meðvita nirvana*.
Síðan heimfærir höf. þessar hugmyndir upp á sálar-
fræðina, taugaveiklun, raóðursýki, geðveiki, dáleiðslu, per-
sónuskifti, afburðamensku (geniality), miðilsgáfu o. fl., og
sýnir, hvernig alt þetta verður þann veg skiljanlegra en
áður.
Alheiminn hugsar höf. sér i likingu við einstakling-
inn. Alheimurinn er sál, sem birtist í ýmsum myndum,
og þróun hans er að eins það, að öðlast meðvitund. Aðal-
hreyfiaflið í þróuninni er kepni sálarinnar frá vitundar-
leysi til vitundar.
Alt stefnir að því, að leiða í ljós hina æðstu vitund,
hið æðsta réttlæti og hina æðstu gæzku. —
Fjarri fer því, að kenningar þessar sé allar nýjar eða
fundnar upp af höfundinum. Eins og hann bendir á
sjálfur (bls. 136), hefur aðalatriðum þeirra verið haldið
fram áður af Carl du Prel og F W. H. Myers, en þá
veit eg einna óhræddasta og hugfrjálsasta af heimspek-
ingum og sálfræðingum á síðari hluta 19. aldar. Segir dr.
Qeley, að du Prel hafi haldið kenningum þessum fram í
»ritum, sem eru aðdáanleg að innsæi«, og að Myers hafi
»lagt undir þær öruggan sannanagrundvöll«.
Ýmislegt af staðhæfingum höf. virðist mér efasamt
eða orka nokkurs tvímælis, t. d. kenning hans um end-
urholdgunina; þótt auðvitað megi vel vera, að hún sé
rétt, virðist mér hún enn ósönnuð að öllu leyti. Segja má