19. júní - 19.06.1980, Síða 52

víst, að þau muni lenda í einhverri
ruslakörfunni. Hitt er verra að
vita, að boð til íslenzkra tónlistar-
manna erlendis frá komast oft ekki
til skila, því að fólk veit ekkert
hvert það á að snúa sér. Ég veit
ekki um nokkurt land, þar sem ekki
er starfandi umboðsskrifstofa fyrir
listamenn. Eigi að síður hefur mér
tekizt með góðra manna hjálp að
komast eitt og annað, m. a. hefur
Erik Sönderholm framkvæmda-
stjóri Norræna hússins verið mjög
hjálplegur, og til ísraels komst ég
þannig, að vinkona mín, sem
starfar þar, lagði fram upptökur
með mér. Eftir tónleikaferðina
þangað var mér boðið aftur.“
— Er einangrandi fyrir tónlist-
arfólk að búa á Islandi?
,Já, ekki get ég neitað því.
Skapandi listamönnum er nauð-
synlegt að vera í náinni snertingu
við skapandi list annarra. Þótt
talsvert hafi lifnað yfir tónlistarlíf-
inu hér á landi undanfarin ár, eru
og verða aðstæður hér þannig, að
íslenzkir listamenn, sem ætla sér
einhvern frama, þurfa að geta
komizt til útlanda annað veifið.
Mér líkar ágætlega að búa hér og
starfa, en ég er hrædd um að ég
myndi fljótlega staðna, ef ég hefði
engin tækifæri til þess að komast í
listrænt andrúmsloft annars staðar
og láta reyna á mig þar. Þetta væri
mér ókleift, ef ég mætti ekki skiln-
ingi yfirboðara minna um nauðsyn
þess að fá leyfi frá störfum í nokkra
daga þegar tækifæri bjóðast.“
— En er ekki offramleiðsla á
tónlistarfólki í heiminum?
„Það fer eftir því hvernig á mál-
ið er litið. Til dæmis bíða hundruð
manna eftir því að ein staða losni í
beztu hljómsveitum heims. Við
annars eða þriðja flokks hljóm-
sveitir er yfirleitt enginn vandi að
fá stöðu. En við því lítur enginn,
sem telur sig eiga kost á einhverju
betra. Það er eðlilegt, að listamenn
séu metnaðargjarnir og kröfuharð-
ir við sjálfa sig, en ég held, að það
sé alið um of á þessum metnaði og
hann geti valdið fólki sárum von-
50
brigðum að óþörfu. Þetta er að
miklu leyti sök skólanna, og margir
kennarar, sem hafa ekki náð sjálfir
eins langt og þeir ætluðu, vilja
bæta sér það upp með því að ala
upp úrvalsnemendur. Og um leið
og nemendurnir eru farnir að geta
spilað eitthvað að ráði, er þá farið
að dreyma um frama, dreyma um
að þeir séu snillingar. En stað-
reyndirnar eru dálítið kaldar. Tal-
ið er að aðeins 3% nemenda við
Juilliard Tónlistarháskólann í
New York, nái heimsfrægð, þótt
töluverður hluti nemenda nái ein-
hverjum frama. í þessum skóla er
úrval nemenda úr öllum heimin-
um og inntökuskilyrði mjög ströng.
— Þú talar um einleikara sem
skapandi listamenn. Eruð þið ekki
venjulega kölluð túlkandi lista-
menn, en tónskáldin skapandi
listamenn?
„I báðum tilfellum má tala um
skapandi list. Tónskáldið skapar
verk upphaflega, flytjandi endur-
skapar það út frá sjálfum sér. Hann
verður að leggja í það sinn eigin
skilning og tilfinningar, annars
skapar hann ekki neitt. Hann má
hvorki herma eftir einhverjum
öðrum flytjanda né reyna að vera
frumlegur. Hann verður að koma
fram sjálfur. Annars er hann ekki
listamaður.“
— Er hægt að líkja starfi kon-
sertmeistara við verkstjórastarf
hjá fyrirtæki?
„Nei, sú samlíking nær miklu
fremur til starfs hljómsveitarstjóra.
Hann stjórnar æfingum og hann
hefur síðasta orðið um túlkun
verkanna. Konsertmeistari er ann-
ars vegar sameiningartákn hljóm-
sveitarinnar og hins vegar fyrirliði
strengja, og það starf hans er lýtur
að hinu listræna er unnið í samráði
við stjórnanda. Orðheppinn ná-
ungi hefur kallað konsertmeistar-
ann forfiðlara, en það nær ekki
alveg því, sem í starfinu felst, því
að það tekur til hljómsveitarinnar
allrar. Þegar konsertmeistari geng-
ur inn á svið í upphafi tónleika, er
venjan sú, að fólk klappi, en þá er
það ekki að hylla hann persónu-
lega heldur sem fulltrúa hljóm-
sveitarinnar. Hann á að sameina
kraftana, leysa úr ýmsum tækni-
legum atriðum, og kannski er ekki
úr vegi að kalla hann hálfgerðan
sálusorgara, því að alls konar
vandamál, jafnvel persónulegs eðl-
is eru borin undir hann. En fyrst og
fremst er hann þó forfiðla, því að
hann hefur forystu fyrir fyrstu fiðlu
í innkomum, bogastrokum og öðr-
um atriðum samkvæmt fyrirmæl-
um hljómsveitarstjóra. Þannig
hefur þetta starf líklega byrjað, því
að þegar hljómsveitin myndaðist
var meginuppistaðan í henni
strengir og þeir þurftu að hafa fyr-
irliða.“
— Þú segir að kvenfólk sé yfir-
leitt ekki í þessu starfi. Hvað
veldur því?
„Það er að minnsta kosti ekki
hæfileikaskorti um að kenna, því
að margsannað er að listrænir
hæfileikar og forystuhæfileikar
fara ekki eftir kynferði fólks.
Ástæðan er sennilega sú, að hjóna-
band og barneignir eru miklu
meira bindandi fyrir konur en
karla og valda því oft að þær gefa
ekki kost á sér til ábyrgðamikilla
starfa. Það er sameiginlegt með
öllu skapandi tónlistarfólki, að það
verður að halda sér í stöðugri
þjálfun og má ekki slaka á, annars
staðnar það eða því fer aftur. Þess
vegna getur verið dýrkeypt fyrir
framagjarnar listakonur að taka
sér löng barneignafrí, en tvöfalt
álag, listrænt starf og heimilis-
skyldur, hlýtur að vera mjög slít-
andi og erfitt. En hér tala ég ekki af
reynslu, því að ég hef ekki stofnað
fjölskyldu og finnst það satt að
segja ekkert freistandi meðan ég er
í þessu starfi og hef áhuga á að
koma mér á framfæri erlendis.“
— Fannst þér ekkert erfitt að
taka við starfi konsertmeistara?
„Eg byrjaði að spila með
Sinfóníuhljómsveitinni þegar ég
var 15 ára gömul og var alltaf
meira og minna í tengslum við
hana á meðan ég var í námi,