19. júní - 19.06.1980, Side 61

Um afbrotið nauðgun
— kandidatsritgerð í lögfræði vorið 1979
Ásdís
Rafnar.
inna vandamanna hennar og enn-
fremur ef kvenmaður er sviptur
sjálfræði sínu í þeim tilgangi að ná
fram samræði. Afbrotið felst í því
að hafa samfarir við kvenmann
gegn hennar viljia. Það má skil-
greina brotið á þann veg, að það
felist í misnotkun karlmanns á
líkama konu, í þeim tilgangi að
fullnægja kynferðislegum vilja
brotafremjanda, — einstaklingur
er gerður að andlagi kynmaka
brotamanns. Þetta brot er beinlínis
röskun á rétti einstaklings til þess
að lifa í friði fyrir árásum á líkama
sinn og persónu af hálfu annarra
manna — gróf líkamsáras. Brotið
getur valdið tjóni á líkama þess
sem fyrir því verður (ofbeldi er
beitt etc.) en það sálræna tjón, sem
brotið getur orsakað, sér enginn
fyrir á þeirri stundu sem afbrotið er
framið (brotið er á sjálfstæði
nauðgunarþola, athafnafrelsi,
kynfrelsi, líkama- og persónu yfir-
leitt).
Arásarþáttur þessa afbrots ætti
að vera áherzlupunkturinn, frem-
ur en að um kynferðisbrot sé þar
„aðeins“ að ræða, en brotið er
flokkað í kafla í hegningarlögun-
um með svokölluðum skírlífisbrot-
um. Islenzka nauðgunarákvæðið
er kynbundið (kona er beitt
nauðgun af hálfu karlmanns) en
Norðmenn og fl. ríki orða
nauðgunarákvæðið ókynbundið.
B.t.v. væri eðlilegast að orða
nauðgunarafbrotið í ákvæði um
líkamsárásir, — í ritgerðinni reyni
ég að rökstyðja þessa skoðun, að i
i'aun sé um gróft líkamsárásarbrot
að ræða og að meðferð þessara
niála megi í það minnsta ekki
verða síðri en líkamsmeiðinga-
málabrot á 217. og 218. gr. alm.
hgl. en samanburður þar á er
meðferð nauðgunarmála í óhag.
íslenzkir dómstólar ganga óeðli-
lega langt, áður en þeir dæma fyrir
fullframið nauðgunarbrot og þeg-
ar þeir dómar, sem dæmdir hafa
verið hér á landi frá 1940 í
nauðgunarmálum eru skoðaðir,
vaknar sú spurning hvort ekki séu
gerðar ítrustu kröfur um sönnun
áður en 194.gr. alm. hgl. verður
beitt.
Um málmeðferð og sönnunaraðstöðuna
i nauðgunarmálum skrifa ég nokk-
uð langt mál, en það er sérstakt
hvað þessi mál varðar, hversu náið
er farið ofan í málefni brotaþola,
— getur það verið að áhrifa gæti
enn frá hegningarlögum frá 1869,
en skv. þeim var gerður greinar-
munur á réttarstöðu þolenda
nauðgunar eftir því hvort viðkom-
andi brotaþoli hafði á sér óorð eða
ekki. Siðræn viðhorf koma inn i
myndina og menn virðast i raun
hafa fyrirfram hugmyndir um
hverjir geti verið nauðgarar og
hverjir geta orðið fyrir þessu broti.
Er hægt að sjá fyrir um slíkt?
Nauðgunarkæra er alvarleg fyrir
þann sem kærður er, sönnun er oft
erfið i þessum málum og vitni eru
sjaldan að atburðum. Akveðnir
jDættir eru taldir styðja kæru konu
um nauðgun hvað sönnun varðar
og ákveðin atriði eru talin vera
henni í óhag, — t.d. hvernig eru föt
hennar leikin við kæru verknaðar
og hvort hún hafi verið lengi sam-
vistum við kærða áður en ætlað
brot var frarnið Læknisrannsókn-
ir, myndatökur, sálræn aðstoð —
um þessi og fleiri atriði ættu að
gilda sérstakar reglur.
Um refsimatið í nauðgunarmál-
um á íslandi sem öðrum löndum
væri áhugavert að gera sérstaka
könnun, — hér má geta einnar
niðurstöðu, sem ekki er einsdæmi
hér á landi. í undirrétti var
kveðinn upp skilorðsbundinn
dómur fyrir fullframda nauðgun
en Hæstiréttur dæmdi brotamann
í tveggja ára óskilorðsbundið fang-
elsi. Ekki er öllum málum áfrýjað
til Hæstaréttar. En hagsmuna
brotaþola verður að gæta, máls-
meðferðin má ekki vera síðri en
meðferð líkamsmeiðingamála og
refsimat í nauðgunarmálum má
ekki vera annað en í líkams-
meiðingamálum. Aðstæður við
brotið geta verið mismunandi, en
verða karlmenn afsakaðir með því,
að þeir „hafi ekki getað hamið sig“
eftir að eitthvað ákveðið „tilefni“
að þeirra „eigin mati“ hefur verið
gefið af konu í heimahúsi? I einum
dómi hér á landi þótti það m.a.
hafa áhrif á sönnunaraðstöðu konu
að hún hafði verið í einrúmi í við-
ræðum við karlmann í tvo klukku-
tíma áður en hann gerði tilraun til
þess að nauðga henni.
Bótareglur eru ein tegund re'ttar-
vörzlu. Þær verka bæði til varnaðar
og til þess að bæta tjónþola tjón
sitt, þ.e. veita honum ákveðna
uppreist. Erfitt er að meta þau sér-
stöku réttargæði til fjár sem raskað
er með afbrotinu nauðgun, ef
brotaþoli ber ekki sjáanlegar
líkamlegar ákomur eða verður t.d.
fyrir atvinnumissi vegna afleiðinga
brotsins (andlegt áfall). Sálrænt
tjón, varanlegt andlegt áfall eða
skammvinn geðshræring, niður-
læging o.s.frv. Erfitt er að meta
andlegar þjáningar sem þessar til
fjár, en í Köbenhavns Byret var í
apríllok s.l. kveðinn upp dómur í
Framh. á bls. 61.
59