19. júní - 19.06.2000, Page 29

Dr. Auður Styrkársdóttir stjórnmálafræðingur starfar sem verkefnisstjóri hjá fyrirtækinu Skref fyrir skref.
ar- og sveitarstjómum og sömu-
leiðis á þingi en hins vegar í gegn-
um ýmis kvenfélög. Auður tekur
sem dæmi starf kvenna í Reykja-
vík en konurnar sem tóku þátt í
bæjarmálum þar létu sig einkum
varða velferðarmálin. ,,Það er
athyglisvert að skoða í þessu
sambandi þá miklu bylgju sem
varð á framboði kvenna, ekki síst
sérframboðum, í Reykjavík og í
bæjum í Bretlandi um aldamótin
1900. Þær hlutu góða kosningu í
bæjar- og sveitarstjórnir á þessum
tíma og var ótrúlegur fjöldi kosinn
til dæmis í bæjarstjórnir á Bret-
landi, skólanefndir og alls kyns vel-
ferðarnefndir Þar höfðu þær mikil
áhrif og byggðu m.a. á hugmynd-
um Florence Nightengale og ann-
arra merkiskvenna, þótt þessir
málaflokkar hefðu þá ekki talist til
stjórnmála," útskýrir Auður og
bætir við að málefni á borð við
utanríkismál hafi á hinn bóginn
fallið undir þá skilgreiningu að telj-
ast til stjórnmála.
„Upp úr þessu starfi kvennanna
í Reykjavík rís fyrsti kvennalistinn í
landsmálapólitíkinni sem bauð
fram Ingibjörgu Bjarnason árið
1922, en hún varð fýrsta þing-
kona Islendinga." Að sögn Auðar
var Ingibjörg kjörin á þing beinlín-
is til að fýlgja eftir byggingu Land-
spítalans en árið 1915 höfðu
konur samþykkt að minnast kosn-
ingaréttar kvenna með því að
byggja spítala. Þær höfðu safnað
fé og ákváðu að senda konu á
þing til að tryggja þann framgang.
Jngibjörg gerði þó mikið meira á
þingi heldur en það," áréttar
Auður; án þess þó að nánar verði
farið út í þá sálma hér
Samtrygging karlmanna
Þegar litið er á þriðju spurningu
Auðar sem hún varpar fram í ver-
kefni sínu þarf að minna á að
hlutur kvenna f bæjarstjórn
Reykjavíkur var 27% árið 1908 en
fjórtán árum síðar var engin kona
eftir í bæjarstjórn. Auður kemur
að þessari staðreynd f doktorsrit-
gerð sinni og veltir því fyrir sér
hvernig standi á því að engin
kona hafi verið eftir í bæjarstjórn
árið 1922 eftir svo gróskumikið
tímabil i' kvennabaráttunni á árun-
um áður ,,Og af hverju leið svona
langur tími þar til konur urðu
aftur svo margar á vettvangi
stjórnmálanna?," spyr Auður og
vísar til þess að aðeins þrjár
konur sátu á þingi frá 1971 til árs-
ins 1983 og aðeins ein til tvær
áratugina á undan þar sem hlutfall
kvenna á þingi var á bilinu I til
5%. Árið 1983 urðu konur hins
vegar 15% þingmanna og má
þakka það tilkomu nýju framboð-
anna, Kvennalistans sem þá bauð
fram í fyrsta sinn og hlaut þrjár
þingkonur og Bandalags jafnaðar-
manna sem einnig hafði þrjár
konur í þingliði sínu.
Auður segir að skýringuna á
þessari þróun megi finna í því að
upp úr 1922 hafi stjórnmálin í
Reykjavík breyst í það sem hún
kallar samtryggingu karlmanna.
„Stjórnmálin í Reykjavík voru
orðin með þeim hætti að það
voru tvær fylkingar sem tókust á,
annars vegar verkamenn og hins
vegar borgaralegir flokkar Stétta-
baráttan i' Reykjavik var með
öðrum orðum orðin býsna hörð
og flokkarnir nokkuð sterkir Rétt
er að benda á að sérframboð
kvenna höfðu fram að þessum
tíma hlotið æ minni fylgi i'
bæjarstjórnarkosningum og átti
það þátt í að draga úr konum
kjarkinn. Báðar fýrrnefndu fýlking-
arnar tóku síðan þá meðvituðu
ákvörðun að hafna konum sem
fulltrúum á framboðslistum og
töldu m.a. að þær sem þegar
höfðu verið á listum fyrir flokk-
anna hefðu ekki verið nógu
leiðitamar Þar með er komið
fram nýtt samfélag, ný stjórnun og
ný pólitík, þar sem konum er
beinlínis hafnað," segir Auður og
bætir því við að það hafi tekið
konur merkilegan langan tíma að
berja sér leið aftur í gegnum
flokkana hér á landi. „Þegar horft
er á framboðslista flokkanna fram
eftir allri 20. öldinni er hvað eftir
annað engin kona. I mesta lagi
vermir kona sæti einhvers staðar
neðarlega. Og það er ekki vegna
þess að konur hafi ekki haft áhuga
á þvi' að komast að, því það sýnir
til dæmis saga Kvenréttindafélags
Islands sem samþykkti á næstum
hverjum einasta ársfundi sínum
áskorun til flokkanna um að hafa
konur með."
Innt eftir því hvort konur hafi
ekki mótmælt þeirri ákvörðun að
hafa verið haldið fyrir utan flokk-
ana í byrjun þriðja áratugar 20.
aldar segir Auður að svo hafi
verið. „Jú, konur í Reykjavik urðu
mjög argar yfir þessu en ákváðu
að bjóða ekki fram fyrst og
fremst vegna peningaleysis en
stutt var til kosninganna. Þær
buðu hins vegar fram sérlista til
Alþingis árið 1922 og náðu einni
konu inn. Ekki varð þó framhald á
þessu sérframboði á landsvísu
einkum vegna þess hve dýrt var
að halda úti flokksstarfsemi í sam-
keppni við þá flokka sem fýrir
voru, en þeir flokkar hlutu fé víða
að." ■
29