19. júní - 19.06.2001, Qupperneq 23

til. Hugarfarsbreytingu þyrfti, en mér finnst ég samt ekki hafa fundið fyrir henni að marki fyrr
en á allra síðustu árum. Samt er liðinn aldarfjórðungurfrá setningu laganna. Við getum tekið
launamuninn sem dæmi. Ég skil ekki hvers vegna hann hefur ekki enn verið afnuminn, en
hann var meðal þess sem við héldum að yrði auðveldast að breyta. Fullt jafnrétti byggist ekki
síst á því að konur verði fjárhagslega sjálfstæðar, en meðan laun þeirra eru lægri gengur það
auðvitað treglega." Hún segir jafnréttislögin vera í sifelldri endurskoðun og aðlögunin hafi
vonandi áhrif á virkni þeirra. „Auðvitað hefur margt breyst til batnaðar. Einnig má nefna að
fólk er orðið mun meðvitaðra og óhræddara um að sækja rétt sinn. Þetta á bæði við um karla
og konur. Og innan lögfræðinnar hefur meira að segja myndast nýtt svið, kvennaréttur, sem
ekki var til þegar ég byrjaði í Háskólanum, en hefur reyndar verið við lýði í útlöndum um ára-
bil. Það er margt spennandi að gerast og satt að segja öfunda ég unga laganema í dag. Nú
er Ifka mun auðveldara en áður að fá námslán og halda utan í framhaldsnám. Nemendur
nýta sér það í ríkum mæli, sem er vel, þar sem straumar erlendis frá hljóta að flýta fyrir
breytingum hér heima."
Kynjakvóti er engin töfralausn
Guðrún hefur sem fyrr greinir varðað leið kvenna með ýmsum hætti á starfsferlinum og því
liggur beint við að spyrja hvort hún líti á sig sem brautryðjanda. Hún tekur sér langan um-
hugsunarfrest. „Ég veit það ekki. Það hlýtur að vera metnaður hvers manns að ná eins langt
og hann getur og að vera fyrsta konan í sæti hæstaréttardómara er óneitanlega ákveðið
brautryðjandastarf. Það hefði samt sem áður átt að gerast miklu fyrr, ég fer ekki ofan af því.
Annars er þetta bara mín vinna og ég hef ekki fundið sérstaklega fyrir því að vera í sérstöðu."
Þegar spurt er hvort fyrirmyndir komi raunverulega að gagni í réttindabaráttu kvenna, kinkar
hún kolli. „Jú, fordæmi hafa að mínu mati visst gildi, í það minnsta í sumum tilfellum. Ég er
til dæmis sannfærð um að seta Vigdísar Finnbogadóttur á forsetastóli hafði gildi fyrir bæði
stúlkur og pilta. En það þarf meira til. Það þarf hugarfarsbreytingu og það þarf fordæmi frá
degi til dags inni á heimilunum og í skólum. Barnabækur þar sem Stína situr og saumar og
Jói smíðar, eru lítið en augljóst dæmi,“ segir hún og ítrekar að hafa þurfi fyrir börnum sem
fjölbreyttastar fyrirmyndir kynja í ólíkum störfum q>g stöðum. „Auk þess má nefna ýmsar
starfsgreinar þar sem enn hallar á annað kynið. Eins og við höfum talað um, hefur hlutfallið
( lagadeild breyst frá því að vera 100/0 í að vera 50/50, þótt það hafi tekið sinn tíma.
Af öðrum sviðum get ég nefnt leikskóla- og grunnskólakennara, þar hallar verulega á þótt
það sé á annan veg. Enn er mikill kynjamunur í verkfræðideild og þá getum við líka alveg
eins nefnt sjómennskuna. En gleymum því samt ekki að fólk hefur mismunandi áhugamál og
mér finnst fráleitt að pína konur á sjóinn ef þær langar ekki til þess. Jafn rangt er að pína
karla til starfa á leikskólum eða sjúkrahúsum - þeir verða að hafa á því áhuga." Hún kveðst
ekki vera mikiö fyrir kynjakvóta, en segist þó skilja þá sem telja það einu leiðina. „Ég
hef talið vænlegra að fá breytingar í gegn með hugarfarsbreytingu - jafnvel þótt það taki
lengri tíma."
Tvö kvenvitni gegn einum karli
Á kvennafundinum fræga á Lækjartorgi haustið 1975 var Guðrún kynnir og segir ógleyman-
legt að hafa fengið að standa þar í hringiðu atburðanna. Margt telur hún hafa áunnist á
áratugunum sem síðan eru liðnir, í stóru og smáu. „Menntun kvenna hefur batnað og þær
eru líka duglegar við að miðla þekkingu sinni. Þegar málþing eða ráðstefnur eru auglýstar í
blöðum, renni ég alltaf yfir nöfn frummælenda til þess að sjá hversu margir þeirra eru konur.
Þetta geri ég alveg ósjálfrátt, af gömlum vana," segir Guðrún og brosir. „Og ég tek eftir því
að þeim hefur fjölgað. Þær eru líka óhræddari við að koma í viðtöl í fjölmiðlum, þær skrifa
meira í blöðin og eru í stuttu máli orönar meira áberandi - í góðri merkingu." Jafnréttiskrafan
á þó enn langt i land með að verða viðurkennd á heimsvisu og í Ijósi þess mega islenskar
konur að sögn vel við una. Guðrún hefur setið í stjórn Alþjóðasambands kvendómara sem
kemur saman þriðja hvert ár og beitir sér fyrir rétti og virðingu kvenna. „Við höfum unniö
mikið gegn ofbeldi á heimilum og gegn hvers konar þrælkun kvenna. Sambandið var ekki
síst stofnað til þess að styðja við bakið á kvendómurum í þeim löndum þar sem framlag
kvenna er ekki metið að verðleikum. í ýmsum Asíulöndum er ástandið til dæmis þannig, þegar
kemur að réttarhöldum, að vitnisburður karla vegur tvöfalt meira en vitnisburður
kvenna. Þess vegna þarf ævinlega tvö kvenvitni á móti einum karli. Kvendómurum ( slíkum
löndum höfum við sent fræðsluefni, haldið fyrir þær fyrirlestra og gert sitthvað fleira til þess
að upplýsa þær og hvetja til dáða. Það ber vonandi ávöxt, því upplýsing er forsenda
títtnefndrar hugarfarsbreytingar sem allar góðar breytingar og umbætur spretta af." •