19. júní - 19.06.2001, Blaðsíða 68

rétta mynd af konum á atvinnumarkaöinum. Three Men and a Baby, Mulan og „Michael Douglas-þrenningin"
endurspegla allar vaxandi áhuga manna á kynhlutverkunum undanfarin ár. Þessi áhugi hefur skapað
umræðuvettvang bæði fyrir hefðbundnar og nýstárlegar hugmyndir. Umræðan hefur ratað með ýmsum hætti inn í
samfélagið: t.d. með bókunum um Mars og Venus eftir John Gray þar sem gert út á eðlisbundinn kynjamun og
bókinni Gender Outlaw: On Men, Women and the Rest of Us þar sem hann er gerður að engu. Síðarnefnda bókin
byggist á ævi „kynskiptingsins" Kate Bornstein sem heldur því m.a. fram að kynhlutverkin séu eingöngu félagslega
mótuð fyrirbæri.
Fleiri kvikmyndir skoða kynhlutverkin
Það verður þó að muna að umræðan um félagsmótuð kynhlutverk hefur ekki átt sama fylgi að fagna og eðlishyggjan
í gegnum tíðina. En með ýmsum samfélagsbreytingum, m.a. með síaukinni þátttöku kvenna á atvinnumarkaðinum
og karla á heimilum, hefur henni vaxið fiskur um hrygg. Nú eru fleiri kvikmyndir sem skoða kynhlutverk út frá nýju
sjónarhorni framleiddar en nokkru sinni fyrr.
Hins vegar er aöeins lítill hluti þessara mynda
sem tekur almennilega á viðfangsefninu. Þetta-
eru sjaldnast Hollywood-myndir, sem enn ríg-
halda í gömlu gildin, heldur myndir sem eru yfir-
leitt gerðar af sjálfstætt starfandi kvikmynda-
gerðarmönnum og dreift af litlum fyrirtækjum.
Ástæðuna má rekja til þess að þessar myndir eru
ódýrar í framleiðslu og koma því sjaldnast út í
tapi þótt fáir sjá þær. Þetta þýðir að fram-
leiðendurnir gefa kvikmyndagerðarmönnum
aukið svigrúm til að fara nýjar og óhefðbundnar
leiðir sem stóru fyrirtækin myndu aldrei
samþykkja.
Nýleg dæmi um það eru kvikmyndirnar Girlfight (Karyn Kusama, 2000) og Billy
Elliot (Stephen Daldry, 2000). Báðar myndir fjalla um ungt fólk sem stígur út
fyrir hefðbundin kynhlutverk og rís um leið gegn samfélagslegum gildum.
Girlfight segir af táningsstúlkunni Diane sem hefur lengi búið við heimilisofbeldi
og finnur tilfinningum sínum farveg í hnefaleikum. Billy Elliot segir af sam-
nefndum dreng sem á sér þá ósk heitasta að æfa ballet en fær það ekki fyrir
ráðríkum föður sínum og eldri bróður. Myndirnar kallast á þótt sviðsetningarnar
séu ólíkar, önnur er lýsing á aðstæðum íbúa í fátækrahverfi og í hinni er verk-
fall námuverkamanna á Englandi árið 1984 í bakgrunni.
Báðar myndir eru hefðbundnar í þeim skilningi að þær lýsa ameríska draum-
num (þótt önnur sé bresk), þ.e. lítilmagnanum sem yfirstígur allar hindranir til
að uppfylla draum sinn. í báðum myndum skiptir úrvinnslan á efninu þó meira
máli. T.a.m. hefði hæglega mátt útskýra val krakkanna með því að gera þau
samkynhneigð en Diane er látin falla fyrir í strák í ræktinni og balletinn á hug
Billy allan. Þannig er snúið er út úr goðsögninni um strákastelpuna og ballet-
hommann. Hins vegar má líka segja að þetta sýni að aðstandendurnir hafi ekki
þorað að særa blygðunarkennd áhorfenda, frekar en Hollywood-leikstjórarnir,
með því að ganga of langt.
Það sem er hins vegar fágætt en jákvætt við myndir eins og Billy Elliot og
Girlfight er að hetjurnar leggja ekki upp laupana þótt þær hafi sannað síg eins
og Fa Mulan gerir í Mulan, eitthvað sem er nýtt af nálinni. Þær fórna ekki
frelsinu: Diane heldur áfram að boxa þótt hún sigri í hverjum bardaganum á
fætur öðrum. Billy gengur I balletskólann eftir að hafa fengið inngöngu þótt það
muni kosta föður hans nánast aleiguna að borga námið.
Þótt þessar myndir séu geröar af óháðum aðilum eru óskarsverðlauna-
tilnefningar Billy Elliot e.t.v. vísbending um að Hollywood hafi loks fengið áhuga
á að skoða kynin og kynhlutverkin I takt við tíðarandann. Draumaverksmiðjan I
Hollywood er fyrir löngu orðin uppiskroppa með hugmyndir eins og sést af þeim
fjölmörgu endurgerðum sem þaðan streyma. Ýmist eru gamlar vinsælar
Hollywood kvikmyndir endurgerðar, evrópskar kvikmyndir heimfærðar upp á
amertskan markað eða framhaldsmyndir framleiddar á færibandi; allt með mis-
jöfnum árangri.
Enginn vill taka áhættu
Bandarískir kvikmyndagerðarmenn sem hafa eitthvað nýtt fram að færa eru
yfirleitt gleyptir af stórum samsteypum og óskarsverðlaunaafhendingin er hátíð
meðaljóna. Framleiðsla í Hollywood gengur út á að búa til afþreyingarefni sem
selst vel. Það þýðir kvikmynd með vinsælum leikstjóra og leikurum, nýjum
tæknibrellum og klisjukenndum söguþræði. Enginn vill taka óþarfa áhættu, allir
vilja veðja á öruggan hest. Útkoman getur því aldrei orðið annað en einsleit.
Ólíklegt er að breyting verði þar á og því skulum við vona að glæsileg innkoma
frumlegra mynda eins og Girlfight og Bílly Elliot í Hollywood geti af sér margar
endurgerðir og óteljandi framhaldsmyndir sem eiga eftir að stuðla að jafnrétti
kynjanna I nánustu framtíð. •