19. júní - 19.06.2001, Page 63

Spes og Karítas kennir móðirin konum kristni og kæra eiginmenn þeirra hana
fyrir keisaranum því að þær „vilja ekki koma til rekkna með oss né til borðs eða
drykkjar og vilja eigi sjá oss.“ Það er þó ekki móðirin sem þarf að svara til saka
heldur dætur hennar þrjár, ungar og hreinar meyjar. Þær eru „brattar í sínum
lærdómi" og svo fagrar að keisarinn óttast „fegurð þeirra og brá honum svo við
að hann mátti ekki mæla við þær.“ í Katrínar sögu undrast konungurinn „speki
hennar og einna helst fegurð hennar, því að hún var harðla fríð." í fyrstu reyna
harðstjórarnir að snúa meyjunum með blíðmælum og mútum, en síðan með
hótunum. Þær hæða þá og hlæja að þeim, og kveða þá í kútinn með rökum
sínum og visku. „Síðan er þú laukst munni upp, þá mælir þú ekki nema annað
hvort fylgir heimska eða lygi,“ segir heilög Cecilía. ( Katrínar sögu bregður
keisaranum mjög „er hann heyrði orð heilagrar meyjar, og í fyrstunni mátti hann
engu orði svara." Mikil áhersla er lögð á mælsku meyjanna og orðfimi. Með
málflutningi sínum verja þær ekki aðeins skírlífi sitt og hæða valdið heldur boða
þær áheyrendum kristna trú með góðum árangri. Harðstjórarnir reyna því að
þagga niður í þeim. í Katrínar sögu leiðir keisarinn hana fyrir fimmtíu spekinga
„er þig munu sigra og í þögn koma." En allt kemur fyrir ekki og þegar orð þrýtur
skipar hann pyndingar: „Eða hversu lengi skal ein lítil mær spotta oss?“ í Fídes,
Spes og Karítas nennir harðstjórinn „ekki að standa f orðaþófi við konur" og
lætur kasta meyjunum í myrkvastofu. „Lát af að mæla illt við mig," segir jarl við
heilaga Agötu, og „lét berja hnefum f andlit hennar."
Til skemmdar kyns þíns
Til pyndinganna eru höfð „píslarfæri" og sérstakir „kvalarar", og eru þær settar
upp sem sýning með fjölda áhorfenda. í Agnesar sögu lætur „dómarinn kynda
eld mikinn í augliti lýðsins og kasta meyjunni í logann miðjan." I Margrétar sögu
„komu margir menn að sjá hversu hún væri pínd.“ Pyndingarnar eru mjög kyn-
ferðislegar. Þær hefjast á þvf að meyjarnar eru afklæddar og dregnar naktar í
myrkvastofu eða portkvennahús, sem virðist oft vera eitt og hið sama. I Agnesar
sögu gerir greifinn meynni tvo kosti, annaðhvort að blóta Gefjuni „með öðrum
meyjum [...] eða þú munt seld með portkonum til saurlífisogtil skemmdár kyns
þíns." Hann lætur hana síðan „færa úr fötum og leiða nakta til portkvenna-
húss." Jafnt í myrkvastofunum, pyndingunum og portkvennahúsunum biðjast
meyjarnar ákaft fyrir og ákalla guð sem vitrast þeim og veitir þeim styrk eða gerir
á þeim kraftaverk. Þannig skýlir hann nekt heilagrar Agnesar með svo miklum
hárvexti og svo miklu Ijósi „að enginn mátti sjá hana, og varð hver því blindari
er þangað kom sem hann varforvitnari." Við þessi jarteikn á Ifkama meyjarinnar
snúast menn til kristinnar trúar og gerðist „hórhús að bænarstað". ( Margrétar
sögu lætur greifinn leiða meyna í myrkvastofu „og ætlaði að fyrirfara meydómi
hennar". Hún biður til guðs að hann láti þar eigi „fyrirfarast fegurð meydóms
mfns" og með aðstoð hans sigrast hún á drekanum sem þangað kemur til að
„glata fegurð" hennar. Þannig er ekki gerður greinarmunur á skfrlífi meyjanna
ogfegurð þeirra. í Lúsíu sögu selur jarlinn meyna „í hendur mönnum þeim, er
fé tók á konum til saurlífis, og bað hana leiða til portkvennahúss og boða
þangað mönnum til og kvað hana þar skyldu deyja." Fyrir kraftaverk guðs
verður henni ekki bifað og menn spyrja: „Hvern veg má þess vera að ein mátt-
Iftil mær megi eigi hrærð verða af þúsund manna?"
Svo mjög særðu þeir hana
1 píslunum eru meyjarnar naktar. Sviðsetningin er mjög sjónræn með meyna og
kvalarana í miðpunkti og píslarfærin sem leikmuni. Meyjarnar eru píndar á hinn
fjölbreytilegasta hátt. Þær eru brenndar á báli eða glóðum, barðar með hnefum
eða svipum, stegldar og hengdar upp á hárinu, settar í ker eða katla og kaf-
færðar í vellandi olíu eða biki, velt um á glóandi grjóti, hold þeirra slitið með
krókum. „Þá lét Qvíncíanus dreifa hvössu grjóti á glæður og velta þar guös mey
á berri á grjótinu," segir í Agötu sögu. Þegar keisarinn í Fídes, Spes og Karítas
tekur „að æðast af orðum" Spesar lætur hann „setja hana í eirnökkva og hella
yfir hana biki vellandi." Eftir að hafa sigrað nauðgarann í myrkvastofunni er
heilög Margrét barin með vöndum „svo að blóð féll um hana", brennd með log-
bröndum og kaffærð með hendur og fætur bundnar. Eftir það skipar greifinn
„að hana skyldi upp festa og síðan lét hann slíta
hold hennar með járnkrókum. Og svo mjög
særðu þeir hana að greifinn mátti eigi á sjá og
dró upp skikkjuna fyrir augu sér." Hann getur
ekki horft á eigin sýningu. Svipað á sér stað í
Dórótheu sögu þar sem
kvalararnir slá hana „með
mörgum höggum stórum,
bæði hennar signaða andlit og
líkama, þar til er voru svo
móðir að þeir þoldu eigi lengur
fyrir mæði, og svo höfðu þeir
slegið hennar andlit og líkama að enginn kenn-
di hana fyrir sárum og blóðrás."
Píslum meyjanna fylgja jarteiknir og kraftaverk,
ýmist til að snúa áhorfendum til kristni eða til að
refsa þeim. Það verða landskjálftar og veggir
hrynja með miklum mannskaða og píslarfærin
hrökkva úr höndum kvalaranna á þá sjálfa, en
fyrst og fremst birtast kraftaverkin á nöktum lík-
ömum meyjanna sem stíga heilar og fagrar úr
píslunum. Þegar kvalararnir hafa látið af að
sjóða heilaga Dórótheu „í einum katli stórum
fullum af olíum [...] þá sté hún út af katlinum
svo kát og glöð sem hún hefði setið í kaldri dögg,
og svo var hennar líkami sem hún hefði veriö
strokin með hið besta balsam." Og þegar þeir
vildu „steypa höfði" heilagrar Spesar „niður í
velluna þá sprakk í sundur þetta píslarfæri, en
hitan og vellan hljóp á þá er hana kvöldu og
brunnu þeir, en hún var heil." Á þeirri stundu
sem heilög Margrét gengur alheil úr sínum
píslum „snerust til trúar fimm þúsundir manna,
og hvorki taliö konur né börn." En kraftaverk
guðs eru ekki einleikin, þau kynda einnig undir
pyndingarnar og gera þær æsilegri. ( Barböru
sögu lætur jarlinn „guðs mey færa úr fötum og
berja hana með sinvöndum og hrífa snörpum
hárklæðum um hörund hennar." Hún er „lengi
þjáð ( þessum kvölum" og „rann blóð um allan
hennar líkama". Þegar hann kemst að því að
drottinn hefur birst henni í myrkvastofunni, talið
I hana kjark og grætt sár hennar „reiddist hann
[...] og grenjaði sem hið óarga dýr og lét halda
brennandi logum að síðum henni og Ijósta hamri
í höfuð henni."
Meö
aflimun eru
meyjamar
sviptar kven-
leika sínum,
flestar eru
þær háls-
hoggnar,
sem er
karllegur
dauödagi
og lita má
á sem
geldingar-
mynd,
um leiö og
sveröiö sem
þær heggur
er dæmigert
reöurtákn
hins karllega
valds. Hér
má sjá örlög
heilagrar
Lústu“
Þá lét hann skera af henni þrjóstin
í pyndingunum er sífellt gengið nær líkama
meyjanna og kvenleika, og að lokum er ráðist að
brjóstum þeirra, kventákninu sjálfu, og eru þau
ýmist skorin, brennd eða tætt burt. Að því búnu
eru þær leiddar á höggstokkinn og hálshöggnar.
Þegar búið er að berja „heilaga mey Dórótheu
með svipum vægðarlaust, svo að blóð féll um
bllan hennar líkama, og með járnkömbum [...]
slíta hold af beinum hennar", lætur jarlinn „eftir
þetta allt saman [...] taka stór blys logandi og
brenna af henni brjóstin." Guð græðir hana og
hún er dæmd til dauða. Á aftökustaðnum
61