19. júní - 19.06.2001, Blaðsíða 71

Núverandi skipan jafnréttismáia
áætlanir. Þetta ákvæði setur ákveðnar skyldur á herðar stjórn-
valda og er það því f verkahring Jafnréttisstofu að vera
leiðbeinandi í þessu verki." Segir Valgerður að Jafnréttisstofa
sé m.a. að undirbúa námskeið í samvinnu við ráðgjafafyrirtækið
Skref fyrir skref næsta haust en á því eiga fyrirtæki og stofnanir
m.a. að fá ráðgjöf varðandi jafnréttisáætlanir fyrirtækja.
Spurð um fæðingar- og foreldraorlofslögin segir Valgerður að
hlutverk Jafnréttisstofu sé þar ekki síst að styrkja það jákvæða í
lögunum en um leið að koma í veg fyrir erfiðleika sem þeim
gæti fylgt. „Við höfum m.a. haldið málþing víða um land til að
kynna fæðingar- og foreldraorlofslögin," segir hún en sem
kunnugt er hafa lögin m.a. gefið karlmönnum sjálfstæðan rétt
til fæðingarorlofs. Valgerður segir að á málþingunum hafi m.a.
komið saman fólk úr heilbrigðisgeiranum, fólk úr atvinnulífinu,
fólk sem starfi að jafnréttismálum og síðast en ekki síst
foreldrar. „Á þessum fundum er m.a. rætt um það hvað for-
eldrarnir upplifa sem hindrun þegar þeir vilja skipta með sér
verkum á heimilinu og ennfremur er rætt um það hvað heilsu-
gæslan geti gert til að styðja foreldra í því að vinna saman."
Aðspurð segir Valgerður að feður virðist margir hverjir nýta sér
þennan sjálfstæða rétt til fæðingarorlofs og að algengast sé að
þeir taki orlofsmánuðinn með móðurinni. Hún bendir hins
vegar á að þeir feður sem hyggist taka sér lengra frí frá vinnu
en lögin gera ráð fyrir njóti ekki almenns stuðnings í samfélag-
inu. Þeir fái viðbrögð á borð við: er ekki allt í lagi?
Að sögn Valgerðar var starfsemi Skrifstofu jafnréttismála að
hluta bundin alþjóðlegum verkefnum í jafnréttismálum. Segir
hún að hið sama muni eiga viö um Jafnréttisstofu. „Island hefur
í æ ríkari mæli tekið þátt í ýmsum alþjóðlegum jafnréttisá-
ætlunun, enda vex alþjóðastarfið ört. Jafnréttisstofa heldur utan
um slíkar áætlanir hér á landi. Sem dæmi má nefna ýmis
norræn verkefni, en einnig áætlanir ESB í jafnréttismálum og
Daphne áætlunina, sem á að stuðla að því að uppræta ofbeldi
gagnvart konum og börnum.
Karlar vakna til vitundar
Valgerður segir að fólk hér heima og erlendis sé að verða sér æ
meövitaöra um mikilvægi þess að kynin standi jafnt að vígi á
öllum sviðum þjóðfélagsins. Þetta kemur m.a. fram í jafnréttis-
áætlunum sem alþjóðastofnanir, fyrirtæki og ríkisstjórnir eru í
auknum mæli farin að setja sér. „Ástæða þessarar þróunar er
m.a. sú að æ fleiri konur eru farnar að vera við stjórnvölinn,"
útskýrir Valgerður en leggur áherslu á að breytt viðhorf karla
skipti þarna líka máli. „Það sem hefur verið að gerast nú á allra
slðustu árum er að karlar eru að vakna til vitundar um að sækja
sinn rétt, til að sinna fjölskyldunni. Þannig eru karlar farnir að
taka þátt í jafnréttisbaráttunni á sínum eigin forsendum.
Valgerður bendir þó á að þótt margt hafi breyst til hins betra á
undanförnum árum eins og til dæmis aukin þátttaka karla í fjöl-
skyldumálum og aukin þátttaka kvenna í stjórnun samfélag-
anna, sé ýmislegt að koma upp á yfirborðið sem ekki geti talist
til jákvæðrar þróunar. „Ég er þarna m.a. að vísa til mansalsins,
þrælasölu kvenna í kynlffsiðnaðinum - og hinnar taumlausu
kynferðislegu kúgunar, sem er farin að gegnsýra okkar menn-
ingarheim segir hún og heldur áfram. Sala kynlífs og annað
kynbundið ofbeldi hefur reyndar lengi viðgengist í einhverjum
mæli en aukningin á síðustu árum er ógnvekjandi. Það er þó
óskandi að aukin umræða um þessi mál verði til þess að fólk
vakni til vitundar og ákveði að þetta sé ástand sem það sættir
sig ekki við."
Hangir allt á sömu spýtunni
Valgerður segist telja að kynbundið ofbeldi sé eitt alvarlegasta
birtirigarform misréttis kynjanna í dag. „Kynbundið ofbeldi er
m.a. það ofbeldi, líkamlegt og andlegt, sem sumar konur búa
við af hendi þeirra sem þær elska; eiginmanns, kærasta eða
sambýlismanns, bróður, föður eða stjúpa; en einnig það sem
birtist á svokölluðum nektardansstöðum og t.d. á netinu,"
útskýrir Valgerður og bendir jafnframt á að undirrót alls þessa
ofbeldis sé sú sama. „Þetta hangir allt á sömu spýtunni, það
er eitthvað í okkar menningu sem segir að þetta sé allt í lagi.
Það er einhver rödd sem segir að það sé í lagi að karlar selji
konur, kaupi þær, nauðgi þeim og kúgi þær til hlýðni. Á meðan
svo er komumst við hins vegar ekkert áfram á nokkru sviði jafn-
réttisbaráttunnar. Við komumst ekki fetið fyrr en við verðum öll
sammála þvf að þetta er ekki f lagi. Við berum þar öll jafna
ábyrgð. Við verðum að æfa okkur að segja í kón þetta er ekki í
lagi. Þetta er ekki virðingu okkar samboðið. Engin heilbrigð
manneskja vill í raun beita ofbeldi, né vera beitt ofbeldi."
Valgerður er þeirrar skoðunar að gagnkvæm virðing kynjanna
verði ekki bara til að útrýma kynbundnu ofbeldi heldur einnig
til að útrýma öðru kynbundnu óréttlæti, svo sem launamun
kynjanna. „Allt misrétti byggir á misvirðingu, sem er forrituð í
okkur og á rætur í flóknum félagslegum og tilfinningalegum
þáttum. Við náum ekki að útrýma óréttlætinu fyrr en kynin læra
að bera virðingu fyrir sjálfu sér og hvort öðru," segir hún og
bætir við: „Því markmiði verður að reyna að ná, m.a. með
aukinni þekkingaröflun og fræðslu. Við verðum að leyfa þeim
röddum að hljótna sem tala af þekkingu en ekki fordómum. Og
það hlýtur að vera meginverkefni Jafnréttisstofu að leitast við
að „stjórna" kór þekkingarraddanna." •
69