19. júní - 19.06.2001, Blaðsíða 33

Hefur ekkert
BREYST Á
1 □□ ÁRUM?
Eftir Elínborgu Sturludóttur
B.A. í heimspeki og nema í guðfræði við Háskóla íslands
Síðastliðið sumar las ég smásögu í kvennablaðinu Framsókn
sem gefið var út á Seyðisfirði um þarsíðustu aldamót. Sagan
fjallar um ástir og örlög ungrar bláfátækrar stúlku, sem var svo
heppin að vera gullfalleg. Ungur efnaður menntamaður var
trúlofaður henni, en nokkru fyrir brúðkaup þeirra veikist
stúlkan af bólu og verður svo grátt leikin af sjúkdómnum að öll
hennar fyrri fegurð hverfur. Stúlkan skrifar unnustanum og
leggur til að þau slíti trúlofuninni, vegna þess að: „Það er eigi
manninum nóg að kona hans sje hans trúasti ráðunautur og
bezta aðstoð i lífinu", sagði hún „hún verður einnig að vera
mesta skartið á heimilinul... Það nægir honum eigi að hún
sje góð og hrein sem gull, hún verður líka að hafa gullsins Ijóma
og fegurð! Guð er ekki aðeins upphaf lifsins heldur líka
fegurðarinnar."
Ég varð bálvond þegar ég las þessa sögu. Bæði vegna þess
að siðferðilegur boðskapur sögunnar er sá að ágæti stúlkunnar
sé fólgið í því að hún fórni hjónabandinu vegna þverrandi
fegurðar sinnar, og þess að engin spurningamerki eru sett við
það óréttlæti að fegurö kvenna sé eini möguleikinn til að frelsast
frá fátækt.
Þessi saga gróf um sig í huga mínum og rifjaðist upp fyrir mér
í vetur þegar ég sá mynd af berbrjósta „gullfallegri" stúlku í
pinkulitlum nærbuxum í þýsku sjónvarpsauglýsingablaði. Með
þessari „fallegu" blómarós á myndinni var ungur og „myndar-
legur" karlmaður. Munurinn á ungu konunni og karlmanninum
var sá að hún var ekki í neinu nema brókum, en karlmaðurinn
var í jakkafötum, hvítri skyrtu og með bindi. Það var verið að
auglýsa spurningaþátt í sjónvarpinu þar sem hægt er að freista
gæfunnar og verða milljónamæringur ef þátttakendum tekst vel
upp. Karlmaðurinn átti augljóslega að hafa komist í álnir við að
svara öllum spurningum þáttarins rétt. Stúlkunni voru lögð þau
orð í munn, að „þarna væri hún á réttum stað", sem sagt í faðmi
hins efnaða manns. Mannkostir hans voru fólgnir f efnum hans,
kvenkostir hennar í kynþokkanum. Þegar ég sá þessa
auglýsingu rann mér kalt vatn milli skinns og hörunds og enn á
ný fékk ég staðfestingu þess hvað jafnréttisbaráttan er skammt
á veg komin. Myndin sem var birt af kynjunum í auglýsingunni
var sú að konan var nakin og minnimáttar en karlmaðurinn klár,
traustvekjandi og í öllum fötunum.
Kvenlíkaminn hefur óralengi verið hlutgerður á marga vegu og
þvl fer fjarri að úr þessu hafi dregið síöustu ár þrátt fyrir jafn-
réttisbaráttu, aukna menntun og aukið fjárhagslegt sjálfstæði
kvenna á Vesturlöndum. Kvenleg fegurð er skilgreind út frá
hugmynd okkar um kvenlíkamann og hvernig hann „eigi" að
vera. Það er staðreynd sem ekki þarf að fjölyrða um að
hugmyndin um hinn „fullkomna" líkama er stjórnað af
duttlungum tískunnar og gróðasjónarmiðum markaðshyggjun-
nar. Þetta eru áhrifavaldar sem ég tel að konur eigi ekki að
sætta sig við að beygja sig undir. Ofuráhersla á líkama konun-
nar hefur til dæmis birst í því markmiði að halda sér grönnum
og spengilegum og í toppformi sama hvað leggja þarf á sig. í
þessu kapphlaupi við að halda sér grönnum og sætum hefur
heilbrigði kvenna og jákvæðri afstöðu til eigin líkama algerlega
verið gefið upp á bátinn með þeim afleiðingum að margar
konur þjást af átröskunum sem eru svo alvarlegar að þær geta
dregið þær til dauða. Gleggst birtist hin hlutgerða afstaða til
kvenlíkamans í brjóstastækkunum og fitusogi sem fleiri og fleiri
íslenskar konur velja að gangast undir, til að uppfylla algerlega
þá fegurðarkröfu sem samfélagið gerir til þeirra. Tll að réttlæta
svokallaðar .„fegrunaraðgerðir" hefur verið gripið til þeirrar rök-
semdar að þessar aðgerðir auki sjálfsöryggi kvenna og þannig
er látið í veðri vaka að aðgerðirnar séu á forsendum kvenna. En
hver kom því inn í huga kvenna að brjóstin á þeim væru ekki
nógu falleg og lærin á þeim of stór? Að gefnu tilefni var þetta
gert að umræðuefni í Veru í vetur og þar var bent á þá ógn sem
heilsu kvenna stafar af brjóstastækkunum.
Það er sýnt að þeirri kvenfmynd sem haldið er á lofti í íslen-
sku samfélagi um þessar mundir skaðar sjálfsmynd kvenna.
Þessi kvenímynd gerir lítiö úr konum, rýrir virðinguna fyrir kven-
líkamanum og viðheldur stöðluðum hugmyndum um hlutverk
kynjanna. Það er á ábyrgð okkar, sem erum fullorðin, að ala
börnin okkar, stráka og stelpur, upp við að virða hvert annað,
sama hvernig við lítum út. Nauðsynlegt skilyrði fyrír heilbrigðu
samfélagi, sem tekst að virkja og nýta hæfileika og krafta
þegnanna á sem uppbyggilegastan hátt, er að allir þegnar sam-
félagsins fái að njóta sín. Konur fá ekki að blómstra sem sterkar,
sjálfstæðar og heilbrigðar manneskjur á meðan litið er jafn
neikvæðum augum á líkama þeirra og raun ber vitni og
„fegurð" þeirra er gerð að skilyrði fyrir velgengni og því að mark
sé á þeim tekið. Ef við tökum ekki saman höndum um að snúa
þessari öfugþróun við, munum við standa í sömu sporum á
þessari öld og 1897 þegar fegurðin var eini möguleiki kvenna
til að frelsast frá fátækt og það með því að giftast til fjár!
31