Saga - 1967, Side 72

364
RITPREGNIR
ings á lífi og starfi Færeyinga það tímabil, þegar í raun og sannleika
allt það gerðist, er þá sem þjóð varðar mestu í dag.
Rit Erlends sómir sér vel við hliðina á sams konar verkum skand-
inavískum, eins og t. d. De svenska vástkustfiskarna eftir dr. Olof
Hasslöf eða Fiskarasoga for Sogn og Fjordene eftir jafnsnjalla
menn og Bernhard Færöyvik og dr. Sven Runnström. Ég held, að
óþai-ft sé að láta sér sjást yfir það, að rit Erlends tekur þeim fram
að flestu leyti, og vil ég þó síður en svo gera lítið úr skrifum hinna
fyrrnefndu höfunda.
Erlendur Patursson er hagfræðingur að mennt, og ber þetta verk
hans þess ljós merki, en hann virðist jafnframt gæddur hæfileik-
um sagnfræðings og skynjar glöggt þá staðreynd, að sagnfræðin fer
nú um aðra ála en fyrir aldarfjórðungi, svo að ekki sé lengra um
öxl litið. — Arnold J. Toynbee gaf út hina margfrægu mannkyns-
sögu sína, A Study of History, á árunum 1934, ’39 og ’54, en síð-
asta bindið (XII.) birtist 1961 og nefnist Reconsideration. Þar
fellur höf. frá mörgum fyrri kenningum sínum um gang sögunnar,
eins og nafnið kemur til lcynna. Hann viðurkennir, að sagnfræðing-
ar nútímans verði að taka tillit til fjölmargra sjónarmiða, sem
fyrir 30 árum voru ekki talin innan ramma almennrar sögu. Þvi
get ég þessa um leið og rits Erlends, að hann gengur til verks eins
og heiðarlegum, óhlutdrægum sagnfræðingi sæmir, skynjar fyrir-
vaf og uppistöðu sögu sinnar i ljósi samvirkra þjóðfélagsbreytinga.
Margir íslendingar vita, að Erlendur Patursson hefur um nokk-
urt skeið haft forystu í sjálfstjórnarbaráttu Færeyinga og átti i
gráum leik við Dani af þeim sökum. Það mætti því ætla, að túlkun
hans í fiskveiðisögunni væri lituð Dönum í óhag og til hnjóðs, en
hann lætur hvorki tilfinningahita né hlutdrægni villa um fyrir sér.
Öll er heimildakönnun hans frumrannsókn; hann leggur skjölin a
borðið fyrir okkur eða rekur efni þeirra með þeim hætti að aldrei
vaknar grunur um, að hann vilji annað hafa en það, sem er satt
og rétt.
Rit Erlends er mjög sniðhreint, bygging þess ber vott um kunn-
áttu og glöggskyggni. Hagfræðiþekking hans auðveldar honum að
skýra þverskurð sögunnar svo ljóslega, að lesandanum á að vera
hægara en ella að meta efni hennar og gildi. Þá er sá kostur ekki
síztur við þetta rit, að þar finnast engar óþarfar umbúðir, heldur
strípaður kjarninn með nauðsynlegum samrunatengslum, svo a®
af verður heilsteypt saga.
II.
Á sama tíma og Vestfirðingar og Norðlendingar veiða hákarh
svo að ekki skorti ljósmeti á luktirnar á Kóngsins nýja torgi ne