Saga - 1967, Síða 74

366
RITFREGNIR
Var það fyrir tilviljun eða handleiðsla forsjónarinnar, að skútu
Skúla landfógeta bar af leið haustið 1752 og lenti við Sunnmæri,
en ekki í Kaupmannahöfn? Sennilega má einu gilda, hvort heldur
var, en öllu máli skipti, að hann hafði með sér út til Islands frá
Sunnmæringum tvo þorskanetastúfa, vafalaust dýrmætustu grip-
ina, sem Skúli færði löndum sínum á langri ævi. Síðan getum við
raðað spurningum í sambandi við komu þessara netastúfa til lands-
ins. M. a. getum við spurt: Hefðu ekki fleiri komizt á verðgang og
hefðu ekki fleiri dáið úr ófeiti, ef ekki hefðu verið þorskanet í sjó í
Hafnarfirði, við Stapa og i Njarðvíkum á Móðuharðindaárunum?
— En nú segir ef til vill einhver, að mig sé farið að bera af leið
engu síður en skútuna hans Skúla, en ég held þó að enn horfi rétt,
því að fiskveiðisaga Færeyinga, eftir að hún tekur að rísa, verður
hvorki skýrð né skilin nema með náinni hliðsjón af þróun íslenzks
atvinnulífs.
III.
Plöyen amtmaður varð Færeyingum svipuð stoð og Skúli land-
fógeti okkur fslendingum. Ferð Plöyens til Hjaltlands 1839 varð
nokkurt upphaf að færeyskri endurreisn. í þeirri ferð kynntist
hann og Færeyingamir, sem með honum voru, fyrst lóðinni, og
þeir kynnast því þá jafnframt, að Hjaltlendingar fá jafnmikið
greitt fyrir blautan ráskerðinginn og Færeyingar fyrir hertan.
Með þessari ferð stíga Færeyingar út í dagsbirtuna, fram til þess
tíma hafði danska einokunarhelsið lokað svo gersamlega fyrir alla
skjái, að þeir voru alls óvísir um, hvert var sannvirði þeirrar vöru,
sem þeir færðu Þórshafnarverzlun mest af auk peysanna, og fram
til þessa tíma virðast Færeyingar ekki hafa hugmynd um, að til
séu önnur veiðarfæri en handfærið og ufsanótin. — Danska verzl-
unin í Færeyjum harðneitar fram til 1834 að kaupa fisk, sem
er minni en 18 tommur, og búa Færeyingar því einnig að þessu
leyti við allt annan og verri hag en íslendingar.
Þótt ekki yrði bylting í færeysku atvinnulífi jafnskjótt og Plöyen
hafði verið á Hjaltlandi, fór þó fyrst þá að smárofa til, ekki sízt
eftir 1845, þegar einokunarverzlunin byrjaði að kaupa blautan ra-
skerðing og fiskmóttaka varð á þrem stöðum auk Þórshafnar. '
Erlendur Patursson rekur ýtarlega gildi lóðarinnar fyrir smábáta-
útveginn, og jafnframt greinir hann allar tilraunir Færeyinga með
veiðar á þilskipum í heila öld eða fram til 1872, en þá er talið,
að skútuöldin færeyska hefjist að fullu og öllu. — Samskipti Fær-
eyinga og íslendinga hafa í þau 95 ár, sem síðan eru liðin, verið
mjög náin, reyndar svo náin, að ekki er út í bláinn að varpa fram
þeirri spurningu, hvort Færeyingum hefði auðnazt að lifa af sern