Saga - 1967, Side 98

390
RITFREGNIR
Höfundur vill enn fremur láta hoftollana vera skýringarfyrir-
brigði 13. aldar og myndaða eftir tíundinni. Ég veit ekki, hvort
hægt sé á þessu stigi að fallast á það að svo órannsökuðu máli.
Það má nefna það, að til fjölda kirkna, og margar þeirra virðast
meðal hinna elztu, liggja auk venjutíundar sérstakir tollar, eyris-
tollar og þess háttar. Kynni rannsókn á þessu fyrirbrigði að leiða
eitthvað frekara í ljós um hugsanlegt samband milli hoftolla heim-
ildanna, sem höfundur hefur tilhneigingu til að gera lítið úr, og
þessara kirkjutolla, sem ekki eru ætíð bundnar við sóknina eina.
Utan Úlfljótslaga eru þeir nefndir í Kristni sögu, Egils sögu, Þorsk-
firðinga sögu og Vopnfirðinga sögu. I Egils sögu getur þeirra i
athugasemd um Tungu-Odd, sem ekki skiptir máli og kemur fyrir
sjónir sem innskot, en í Þorskfirðinga sögu er þeirra getið sem
tilefnis deilna. Þrátt fyrir alla gagnrýni höfundar er ég ekki til-
búinn að fallast á niðurstöðuna án frekari rannsókna.
Enn fremur er augljóst, að hof gátu átt lönd. Það er vafalítið
rétt í Landnámu, að Jörundur goði hafi lagt bjórinn ónumda mill>
Krossár og Jökulgils til hofs og að Þorsteinn torfi og Hákon hafi
farið eins að með teiginn ónumda. Það er vafalítið, þar sem heim-
ildir að landi voru þýðingarmiklar, þar sem brigðarétturinn var
takmarkalaus. Er þetta svo til næg ástæða til að staðfesta frásögn
Landnámu. Þar að auki er alls ekki loku fyrir það skotið, að finna
megi fleiri hofseignir í sambandi við kirknaeignir. T. d. gæti hvarfl-
að að mér, að Péturskirkja í Reykholti hafi fengið einhverjar fast-
eignir hofsins að Hofstöðum; t. a. m. Grímsárítökin í Andakíh
Um hof að Hofstöðum er vart ástæða til að efast, því frásögnin ur
Landnámu um Sigríði, sem þar sig hengdi, virðist trúverðug.
Hitt er það, að allt er enn óljóst um gerð hofanna. Frásögn
Kjalnesinga sögu er einskis nýt, svo sem ég hef bent á fyrir rúm-
um áratug í ritsmíð um Valþjófsstaðahurðina, og er ég höfundi
sammála, sem hann segir um það og fleira. En fornleifafræðin a
eftir að leiða meira í ljós um það, er tímar líða fram. Það er þ°
auðséð, að hofið er skáli til veizluhalda, en eftir er að fullkanna*
hvort það í öllum tilfellum er sérstakt hús fremur en skálinn a
stórbýlinu.
Það má gjarnan taka það fram hér, að eina dæmið í frásöguin
um það, að hofsviðir hafi verið lagðir til kirkju, er í Þórhalls Þættl
knapps, sem er ekki alls kostar góð heimild, og hvergi er þess getl ’
að kirkja hafi verið reist á grunni hofs, né heldur að hofi hafi vexl
breytt í kirkju.
Bls. 75 hefði mátt geta þess, að ,hörgur‘ hafi hér á landi sömu
merkingu og í sænsku og norsku alþýðumáli, smbr. þó bls. 104, Þal
sem rangt er sagt til merkingar. Bls. 108 er sagt, að hörgur þeK