SunnudagsMogginn - 25.04.2010, Blaðsíða 37

25. apríl 2010 37
„hið álitlega adamsrif“.
En hvers vegna er fjallað um stjórn-
málakonur á þennan hátt? Siv minnist
þess þegar trúverðugleiki hennar var
dreginn í efa vegna fótabúnaðar hennar.
„Það var sagt um mig að það væri ekki
nokkurt mark takandi á svona konu
sem tiplaði um á rauðum pinnahælum.“
Siv telur að þetta hafi breyst og að fjöl-
miðlar fjalli ekki lengur á þennan hátt
um stjórnmálakonur.
Spegill samtíðarinnar?
Í nútímasamfélagi, þar sem fréttir eru
sendar út allan sólarhringinn, skiptir
máli hverjir fá pláss í fjölmiðlum og
hvernig er fjallað um þá. En er hugs-
anlega verið að ofmeta þau áhrif sem
fjölmiðlar hafa á hugsunarhátt almenn-
ings? Innan fjölmiðlafræðinnar eru
nokkuð skiptar skoðanir um umfang
þeirra áhrifa, en flestir eru þó sammála
um að fjölmiðlar gegni mikilvægu hlut-
verki.
Þegar sagt er að fjölmiðlar séu spegill
samtíðarinnar er yfirleitt átt við að þeir
endurspegli það sem er að gerast hverju
sinni. Svokölluð speglunarkenning hefur
verið notuð til þess að útskýra mismun-
andi birtingarmyndir einstakra hópa í
fjölmiðlum. Í stuttu máli sagt er inntak
kenningarinnar á þá leið að fjölmiðlar
endurspegla ríkjandi gildi samfélagsins
og að þær ímyndir sem birtast í fjöl-
miðlum séu birtingarmynd þess sem
meirihlutinn telur vera rétt og satt.
„Þegar haft er í huga hversu stórum
hluta tíma okkar við verjum í að neyta
fjölmiðla hvort sem um er að ræða dag-
blöð, tímarit eða ljósvakamiðla, held ég
að það sé fjarstæða að halda því fram að
fjölmiðlar hafi engin áhrif á fólk,“ segir
Hilmar Thor.
Er raunhæft að gera þá kröfu til fjöl-
miðla að þeir endurspegli samfélagið eða
veruleikann á einhvern hátt? Sumir vilja
meina að svo sé. Aðrir telja að það sé al-
gerlega óraunhæf krafa. Því hver er
annars tilbúinn að skilgreina veru-
leikann svo vel sé? „Fjölmiðlar eru ekki
eins og spegill sem hægt er að horfa í og
segja: Svona er samfélagið. Veruleikinn
er svo margþættur og háður skynjun
hvers og eins,“ segir Karl.
Siv segist ekki vera sammála því þegar
forsvarsmenn fjölmiðla segjast vera að
endurspegla raunveruleikann „Helm-
ingur þjóðfélagsins er konur og þær eru
ekki að gera síður merkilega hluti en
karlar.“
Karlar stjórna fjölmiðlum
Karlar eru í stjórnunarstöðum á íslensk-
um fjölmiðlum og gildir þá einu hvort
um er að ræða ljósvakamiðla eða prent-
miðla. Karlar eru líka í meirihluta þeirra
sem eiga fjölmiðlana. Hefur þessi staða
einhver áhrif á birtingarmyndir
kynjanna í fjölmiðlum?
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir, formaður
Blaðamannafélags Íslands, telur svo
vera. „En ég held að það sé engin töfra-
lausn að fjölga konum inni á rit-
stjórnum. Ég held að eftir því sem konur
gera sig meira gildandi inni á fjölmiðl-
unum sé líklegra að þetta breytist. Þetta
hefur verið karlastétt í gegnum tíðina og
það er lýðræðishalli inni á fjölmiðl-
unum. Það getur varla talist eðlilegt að á
tilteknu dagblaði sé engin kona starfandi
í fréttum og á öðru dagblaði séu ein eða
tvær. Það þurfa fleiri konur að starfa við
fréttir og koma að stjórnun fjölmiðla.
Við verðum að gera þá kröfu að konur
séu þátttakendur í þjóðmálaumræðunni
til jafns við karla. Það verður að koma
beint frumkvæði frá fjölmiðlum hvað
þetta varðar. Það er einfalt að reka bara
upptökutækið eða míkrafóninn upp í
þann sem er vanur að hafa skoðun og
gera sig gildandi en það er ekki nóg.“
Gunnar Hersveinn, rithöfundur og
heimspekingur, er á sömu skoðun.
„Eigendurnir eru yfirleitt karlar, sömu-
leiðis æðstu menn á ritstjórnum. Það er
engin tilviljun. Þeir tilheyra karla-
samfélaginu og í því felst að verðugur
viðmælandi er óhjákvæmilega karlkyns.
Valdakarlar treysta eigin kyni greinilega
betur en konum.“
Sóley telur að takmörkuð umfjöllun
um stjórnmálakonur viðhaldi goðsögn-
inni um að konur bjóði sig ekki fram í
sama mæli og karlar. Hún segist sann-
færð um að fjölmiðlar hafi mikil áhrif á
samfélagið. „Það skiptir ekki bara máli
hversu marga karla og konur við sjáum í
fjölmiðlum. Það skiptir líka miklu máli
fyrir börnin okkar og okkur sjálf að fjöl-
miðlar sýni fólk í margvíslegum hlut-
verkum. Konur eiga að geta upplifað sig
sem hluta af heildinni, ekki síður en
karlar.“
Þurfum alltaf að vera vakandi
Í bók sinni „Orðspor. Gildin í samfélag-
inu“ segir Gunnar Hersveinn að það sé
alls ekki nóg að fjölga konum í blaða-
mannastétt til að rétta kynjaskekkjuna í
fréttum. Ekki sé heldur nóg að segja
blaða- og fréttamönnum að muna eftir
að ræða bæði við konur og karla. „Þetta
er ekki meðvitað hjá fjölmiðlafólki,
heldur er þetta einfaldlega hluti af sam-
félagsgerðinni og því er vandasamt að
uppræta þetta,“ segir Gunnar Her-
sveinn.
Hann segir að nokkrum sinnum hafi
verið ráðist á átak til að bæta hlut
kvenna í fjölmiðlum og þá hafi lifandi
umræða um málefnið orðið til í sam-
félaginu og inni á fjölmiðlunum. „Svo
hættir átakið og allt fellur í sama farið
aftur. Sumir segja: Það þýðir ekkert að
vera að þessu. Þetta er bara svona. En ég
samþykki það ekki, þeir sem hugsa
svona styðja gamla samfélagið. Ef við
viljum í raun samráð kynjanna getum
við breytt þessu. En við þurfum alltaf að
vera vakandi, áhrifin eru svo dulin.“
Þuríður Backman, Steinunn Valdís
Óskarsdóttir, Anna Pála Sverrisdóttir og
Birgitta Jónsdóttir glaðbeittar í þingsal.
Morgunblaðið/Heiddi