SunnudagsMogginn - 24.10.2010, Blaðsíða 32

32 24. október 2010
M
arkaðurinn einn hefur rétt fyrir sér“
var stundum sagt og kannski er það
enn gert. Það sem er átt við mun
vera að það mat og sú verðlagning
sem fæst á hverri stundu sé raunverð, hvort sem
mönnum líki betur eða verr, þótt það gæti virst
arfavitlaust. Því færi líklega betur á að segja að
ekki þýði að deila við markaðinn fremur en við
dómarann, þótt báðir geti verið á villigötum. Og
upp á síðkastið höfum við verið óþyrmilega
minnt á að markaðinn má rugla í ríminu og jafn-
vel fífla upp úr skónum. Og kannski er ekki frítt
við að það megi líka gera gagnvart dómaranum
sem grunlaus gengur til sinna verka í góðri trú.
Og kannski hafa það verið meira og minna sömu
aðilarnir sem hafa leikið báða þessa „úrskurð-
araðila“ grátt á síðustu árum.
Velferð á veikum grunni
Hagur fólks í vestrænum velferðarríkjum er mis-
jafn mjög, svo sem talnafræðin sýna vel. En sam-
eiginlega hafa þó þau ríki búið við efnahagslega
vellíðan á undanförnum árum, ekki síst ef horft
er til þróunarríkjanna til samanburðar, þar sem
margur lepur dauðann úr skel og hörmungar hrjá
milljónir manna. Það fólk myndi sjálfsagt horfa
sem þrumulostið á að franska þjóðarskútan logar
nú stafna á milli vegna þess að ríkisvaldið þar
ætlar sér að þrengja kost þjóðarinnar á næstu ár-
um. Hvernig? Jú, með því að hækka eftirlauna-
aldurinn úr 60 árum í 62 ár. Hætt er við að þorra
fólks í þróunarlöndum þættu franskir mótmæl-
endur veruleikafirrtir þar sem þeir ærðust í
götumótmælum vegna slíkra vandamála. En hinn
reiði lýður á sér nokkrar málsbætur, þrátt fyrir
allt. Vestrænir leiðtogar hafa lengi látið eins og sú
velferð sem lönd þeirra hafa búið við upp á síð-
kastið væri á góðum grundvelli reist. En nú er
komið á daginn að það var ekki allt sem sýndist.
Lífskjörin voru að nokkru tekin að láni og með
því að umgangast fátækari löndin í heiminum
með tvöföldu siðferði. Krefjast með yfirgangi
óhefts aðgangs að þeirra mörkuðum og hræbill-
egu starfskröftum í nafni alþjóðavæðingar en um
leið stilla gengi gjaldmiðla sinna af á hentugan
máta gagnvart þeim og standa fyrir lítt dulbúinni
verndarstefnu gagnvart innflutningi þeirra
þjóða, sem áttu sjálfar að standa í fátækt sinni
með veikburða efnahag sinn galopinn gagnvart
hvers kyns utanaðkomandi áreitni.
Bankabóla framlengdi ballið
Bankabólan auðveldaði lúxusríkjunum leikinn
lengi vel. En þegar hún sprakk harðnaði snögg-
lega á dalnum og við blasti að velferðarkeisarinn
var í lörfum og fáklæddur eftir allt saman. Þjóð-
irnar eru nú skuldum vafnar og lausnin sem
margar þeirra hneigjast einkum að er að fleyta
sér áfram og forðast uppgjör með því að auka
skuldavandann. Fara í ríkið og redda afréttara
eins og hinir rónarnir. Sú leið er sjálfsagt jafn
árangursrík og hin sem stundum hefur verið
notuð til að halda hita í skónum sínum og þótti
duga skammt. Þess vegna mætti ætla að Sarkozy
Frakklandsforseti ætti bæði heiður og hrós skilið
fyrir viðleitni sína, sem landar hans kunna svo
illa að meta. En það hangir í því að hann eigi hrós
skilið því þær aðgerðir sem uppþotunum valda
eru hálfgert fúsk og fum og engin tilraun er gerð
til að taka á vanda Frakklands með óhjá-
kvæmilegum og róttækum breytingum á efna-
hagsskipun landsins. En þótt Sarkozy taki þannig
ekki stóra slaginn og láti sér nægja að kroppa í
vandamálið, þá lætur Barack Obama Bandaríkja-
forseti sér sæma að gera alls ekki neitt. Hans að-
ferð er að reyna að kaupa sig út úr vandanum
með 800 milljarða dollara innspýtingu í efna-
hagslífið. Gangi það ekki eftir getur hann ekki
meira, því svo skuldum hlaðinn er ríkissjóður
Bandaríkjanna orðinn. Seðlabankastjórinn þar
vestra stendur á meðan fyrir mikilli peninga-
prentun, sem engin innistæða er fyrir, og hugs-
unin er sú að dugi það ekki til með annarri inn-
spýtingu, þá muni verðbólgukúfurinn, sem sé
óumflýjanlegur í kjölfarið, að minnsta kosti auð-
velda stjórnvöldum að brenna upp hluta skulda
sinna, og það ætti þá að kenna stærsta kröfuhaf-
anum, Kína, sína nauðsynlegu lexíu. Og af hverju
þarf Kína lexíu? Jú, það er vegna þess að risinn í
austri hefur ekki viljað hækka gengi síns gjald-
miðils eins og Bandaríkjamenn hafa krafist. Ef
þeir hlýddu þá myndi útflutningur Bandaríkj-
anna aukast og raunskuldir lækka um leið. Því
verði að fara hina leiðina og lækka gengi doll-
arans myndarlega, svo Kínverjum blæði. Það
hefur aukaverkanir, eins og svo margar aðrar
stórkarlalegar lyfjameðferðir. Ein er sú að evran
hækkar snarlega og það gerir lífið í Grikklandi,
Spáni, Ítalíu og Írlandi, sem var orðið óbærilegt,
enn verra. Þar verður því að þrengja enn meira
að almenningi en áður var ætlað og það ekki með
súkkulaðiaðgerðum eins og þeim að hækka eft-
irlaunaaldur úr 60 árum í 62 ár.
Og lítum okkur nær
Þessar staðreyndir allar minna okkur á að
bankakreppa reið yfir víðar en hér á landi, og
engum nema óprúttnum spunameisturum ís-
lenskum detur í hug að kenna því um að bankar
væru í einkaeign í heiminum en ekki ríkiseigu.
Og við höfum séð hversu óburðug viðbrögðin
Reykjavíkurbréf 22.10.10
Hækja hrunsins