Ný saga - 01.01.2000, Side 94

Þorleifur Friðriksson
Mynd 4.
Múgur og marg-
menni var saman-
komið á Austurvelli
á Þjóðminningar-
daginn 17. júní 1911.
Blaðið Þjóðólfur
telur að þar hafi
verið að minnsta
kosti um sjö þúsund
manns. Lagði hóþur
þessi allur af stað í
skrúðgöngu suður
að kirkjugarði og
var lúðraflokkur
í fararþroddi.
I göngunni var
Dagsþrúnarfáni
fyrst þorinn í hóþi
annarra félagsfána.
Hvert verkalýðsfélag átti sinn sérslaka fána
og sama gilti um stjórnmálafélög verkafólks,
ungmennafélög, kvenfélög, söng-og tónlistar-
félög o.s.frv. Öll slík félög öl'luðu sér fána.3
Eftir að félög jafnaðarmanna höfðu skotið
rótum á Norðurlöndum tóku þau upp tákn
hinnar alþjóðlegu hreyfingar, rauða fána, oft-
ast úr silki með gylltri áletrun. Nýtt myndmál
fór að Iáta á sér kræla, myndir af verkfærum,
handabandi og gylltum frelsisgyðjum.
Sænski sagnfræðingurinn Margareta Stáhl
hefur rannsakað sögu fána verkalýðshreyf-
ingarinnar í Svíþjóð og borið saman við önn-
ur lönd. Hún kemst m.a. að þeirri niðurstöðu
að því sterkari sem áhrif frjálslyndra borgara-
legra skoðana voru í verkalýðsfélögum, þeim
mun fleiri sem bláir og hvílir lanar voru, þeint
mun erfiðara reyndist myndmáli jafnaðar-
manna að skjóta rótum. Hins vegar varð það
hreinna þegar það loks náði að skjóta rótum.
Þar sem hið borgaralega frjálslynda myndmál
var sterkast urðu rauðu fánarnir hreinastir,
þar sem staðbundin sérkenni voru greinileg-
ust þar urðu hin alþjóðlegu áhril' sterkust.4
Hér er ef til vill komin skýringin á blæ-
brigðaríkum sérkennum norskra fána. Þegar
um miðja 19. öld spratt upp róttæk norsk al-
þýðuhreyfing undir rauðum fánum (Thrane-
hreyfingin) og norsk verkalýðshreyfing varð
snemma bæði sterk og róttæk. Hún hefur því
ef til vill ekki þuri't jal'n mikið á sameiginlegu
lákni að halda og systkinasamtökin í Dan-
mörku og Svíþjóð.
Fánar Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar
Fyrsti fáni Verkamannafélagsins Dagsbrúnar
var gerður fyrir þjóðminningardaginn 1911.
Félög bæjarins komu sér þá saman um að
ganga í skrúðgöngu frá Austurvelli suður að
kirkjugarði. Þann 11. júní 1911 ákvað félags-
fundur að Dagsbrúnarmenn tækju þátt í
skrúðgöngu ásamt öðrum félögum í bænum
og gengju undir eigin merki. Að tillögu Arna
Jónssonar kaus fundurinn fimm manna nefnd
sem fékk það hlulverk að hrinda málinu í
framkvæmd.5
I félögum frændþjóðanna gilti almennt sú
regla að þegar félag hugðist fá fána var skip-
uð fánanefnd. Nefndin bar ábyrgð á að verð-
ið færi ekki úr böndunum og jafnframt var
hún í sambandi við fánagerðarmanninn. I
samráði við hann gerði nefndin lillögu um
92