Teningur - 01.04.1986, Blaðsíða 60

ferðina eins sterkt sem kall að handan og
árið 1971. Það var á þeirri stund sem
Nicolai Ceaucescu veitti Prag-andanum
opinberlega náðarskotið. Alda banns og
ritskoðunar skall yfir landið og það sem
okkur hafði virst óafturkræft frelsisskref
reyndist vera tímabundið slys. Við þess-
ar aðstæður kom Brook með Jónsmessu-
næturdraum og helgaði hann leikferðina
Krajca sem nýlega hafði veirð hrakinn
frá leikhúsinu sínu. Hver og einn: leik-
stjóri, leikari og gagnrýnandi upplifði
þennan Draum sem síðasta ljósgeisla
fyrir svartnættið. Okkar síðasta sælu-
stund! Mikilhæfur rúmenskur leikstjóri
hrópaði upp yfir sig mörgum árum
seinna: Þegar ég sá sýningar Brooks í
Búkarest skildi ég hvað ,,Vorið“ merkir
á slitnum fjölum sviðsins’21 Og þegar
leikararnir komu niður af sviðinu í lokin
til þess að þrýsta hendur okkar, þá vissu
þeir áreiðanlega ekki hvaða merkingu
það hafði fyrir okkur. Að loknu sumri
Draumsins hófst veturinn langi...
Mikilsháttar leikferð verður ekki ein-
ungis leikhúsviðburður, heldur líka ævi-
söguviðburður. Þegar hún færir mönn-
um þá leiklist sem þeir hafa beðið eftir
kemur hún oft með lífið sjálft.
Þór Stefánsson þýddi úr Théatre en
Europe, nr. 7, júh' 1985.
1. Ferdinando TAVIANI, ,,Le voyage des
Italinens, Chaillot, no 12, júní 1983. Sjá
einnig Le secret de la commedia dell'arte,
Bouffonneries, 1984.
2. Peter BROOK, Escape vide, Paris,
Seuil, 1977, s.41.
3. Vsevolod MEYERHOLD, La lutte fin-
ale (Lokaátökin) útdráttur úr viðtali við
þátttakenduma í sýningunni, Ecrits sur
le théatre, III, Lausanne, L‘Age
d'homme, 1980, s.99.
4. André ANTOINE, Mes souvenirs sur le
Théatrelihre, París, Fayard, 1921, s.113.
5. K.S. STANISLAVSKI, Ma vie dans
1‘art, Lausanne, L‘Age d'homme, 1980,
s.171, sjá Lifi listum I, Reykjavík, Mál
og menning, 1956, s.168.
6. Roland BARTHES, „Mutter Cour-
age“, Théatre populaire, no 8, júlí-
ágúst, 1954, s.97. Sjá Essais critiques,
París, Seuil, 1964, s.50.
7. K.S. STANISLAVSKI, Ma vie dans
1‘art, s.366, Líf í listum II, s.134.
8. Robert H. HETMON, Inngangur að Le
travail a 1‘Actor‘s Studio eftir Lee Stras-
berg, París, Gallimard, 1969, s. 19.
9. Roland BARTHES, sama stað.
10. Peter BROOK, sama stað.
11. Jean-Louis BARRAULT, Souvenirs
pour demain, París, Seuil, 1972, s.280.
12. Sama verk, s.248.
13. Jean VILAR, Memento, París, Gallim-
ard, 1981, s.169.
14. „Viðtal við Benno Besson“ í Le Monde,
1. janúar 1983. Nær fimmtíu árum áður
kannaðist Stanislavski líka við hvað það
er þýðingarmikið fyrir leikhópinn í
heimalandi sínu að leikferðin gangi vel:
Velgengni í útlöndum styrkir stöðu hans
heima. „Þetta kvöld“, skrifar hann,
,, var orðstír okkar í veði, - ekki einungis
í útlöndum, heldur líka heima í Rúss-
landi, því að ef okkur mistækist yrði okk-
ur ekki fyrirgefið. Ma vie dans l'art, s.
362. Lífílistum II, s. 130.
15. André ANTOINE, sama stað.
16. K.S. STANISLAVSKI, Ma vie dans
l‘art, s.174, Líf í listum, II, s.170.
17. Robert Voisin: „Því miður sáu sárafáir
Parísarbúar sýningamar fjórar á Mutter
Courage, og hafði flestum þeirra verið
boðið.“ Théatre populaire, no 8, s.103.
18. Théatre populaire, no 33, 1959, s.37-
38.
19. Árið 1971 kom Berliner Ensemble aftur
til Parísar og hafði þá glatað sínum gamla
styrk. Leikferðin verkaði nú eins og
messugjörð og Bemard Dort harmaði
hvað hún hlaut almenna hylli. Hún varð
sannarlega áhrifalaus, því að Berliner
Ensemble var nú upplifað sem farand-
safn. Það átti ekki lengur neinn sköpun-
arkraft. Sama er að segja um fræga sviðs-
setningu Vakhtangovs á Turandot prins-
essu sem var á leikferð í fimmtíu ár.
20. Hér er einungis um það að ræða að gera
greinarmun á því hvemig fólk upplifir
leikferð annars vegar og listahátíð hins
vegar, því að sama sýningin getur tilheyrt
hvomm tveggja. Raunar er það næsta
algengt að listahátíðir séu stökkpallur
fyrir væntanlega leikferð. Ofnotkun leik-
ferða gæti orðið til þess að þær glötuðu
viðburðargildi sínu og yrðu einungis að
alvanalegri starfsemi. Umleið yrðu þær
eins og örvæntingarfull tilraun leikhúss-
ins til þess að dreifa vöm sinni að fyrir-
mynd kvikmyndanna. Fjölgun leikferða
gerir þær hversdagslegar og menn fá sig J
fullsadda af þeim.
Auréliu MANÉA, „Peter Brook“, En-
ergiile spectaculului, Cluj, Dacia, 1983,
s.87.
I
i
58