Vera - 01.12.1984, Blaðsíða 6

Einhvern tíma las ég í bók, sem ég man
ekki lengur hvaö hét né hver skrifaði, aö
þaö sem gerði kvenfrelsisbaráttunni einna
erfiðast fyrir væri sú staðreynd, að flestar
konur búa með og elska höfuð-andstæð-
ing hennar. Því þaö getur svo sem vel ver-
ið að karlarnir okkar álíti það sjálfsagt að
staða kynjanna eigi að vera jafnfætis og
réttur þeirra jafn en þegar til kastanna
kemur vilja þeir kikna í trúnni. Jafnréttis-
sinnuðustu karlmenn bjóðast til ,,aö hjálpa
til” við húsverk og „passa fyrir” konuna
og veröa sárir ef þeim er ekki þakkaö fyrir
örlætið. Sögur af slíkum hugmyndafræði-
legum glappaskotum ganga Ijósum log-
um meðal kvenna og grunsamlega oft
sem brandarar. Glappaskotin eru afsökuð
með tilvísun til uppeldis, almennra við-
horfa. . ., raunar með kynferði karlsins.
Samt myndu þessar sömu konur seint rétt-
læta þá kúgun, sem þær berjast gegn úti
í þjóölífinu með skírskotun til þeirrar stað-
reyndar, að það séu nú einu sinni karl-
kynsverur, sem þar ráði ríkjum!
Kona, sem á annað borð aðhyllist jafn
grundvallandi viðhorf og feminismi er, get-
ur átt erfitt með að vera sjálfri sér sann-
kvæm sé hún í sambúð með karlmanni.
Mörgum reynist auðveldara að loka aug-
um og eyrurn fyrir öllu, sem viðkemur
kvennakúgun og kvenfrelsi og láta sem
hvorugt sé fyrir hendi, og líklega var það
sú lausn, sem sú kona, sem svo óformlega
var vitnað til hér að ofan, taldi standa í vegi
fyrir kvenfrelsisbaráttunni. Sumar konur
grípa til þess ráðs að ganga út, aðrar yfir-
gefa karlmenn með öllu en margar reyna
að lifa með mótsögninni og vinna að því að
rekja hana í sundur í félagi með sínum karli
og dálítilli hjálp frá vinkonum í sömu að-
stöðu. En hver sem lausnin er er næsta
víst hver orsökin er. Einfaldlega sú að kon-
ur verða ástfangnar af körlum og karlar af
konum og — blessunarlega segi ég nú! —
það lítur ekkert út fyrir að það eigi eftir að
breytast. Og ástin hefur enda orðið kven-
frelsiskonum drjúgt umræðuefni og íhug-
unar — eflaust frá upphafi vegar. En byrj-
um hér á því aö vitna til orða Simone de
Beauvoir i bókinni Hitt kynið („The
Second Sex”), sem fyrst kom út árið 1949.
Kaflinn Ástfangnar konur byrjar á þessum
orðum: „Orðið ást hefur síður en svo sömu
merkingu fyrir bæði kynin og þetta er ein
ástæðan fyrir gjánni á milli þeirra.”
Simone vitnar í Nietzsche, sem skrifaði að
það væri Ijóst hvernig konan skildi orðið
ást, „það er ekki aðeins væntumþykja
heldur alger og skilyrðislaus gjöf líkama
og sálarán tillitstil nokkurs.” En hvað karl-
innsnertir, „þegarhann elskar konu, þáer
það sem hann þráir einmitt þessi ást henn-
ar, — hann hefur því alls ekki í huga sömu
tilfinningar og konan; væru til karlmenn
sem fyndu til sömu þráar eftir algerri gjöf,
sem ég er lifandi þá væru þeir ekki karl-
menn.” Simone tekur undir þetta og held-
ur áfram: „jafnvel þegar þeir krjúpa á kné
frammi fyrir ástkonu sinni eru þeir að
hugsa um að ná yfirráöum yfir henni.” í
hjarlgi sínu halda karlmenn áfram aö vera
sjálfráða, ástmærin er aðeins ein margra
eigna, þeir æskja þess að innlima hana
inn í tilveru sína en ekki sóa tilveru sinni
allri á hana. Fyrir konunni er ástin hins
vegar eftirgjöf alls hinum elskaða til
handa. Simone minnir á að þessi munur er
oft talinn eðlislægur en mótmælir því.
Þetta komi engum náttúrulögmálum við
heldur endurspeglist hér aðeins munurinn
á aðstöðu kynjanna í samfélaginu. Konan
er karli ætluð allt frá bernsku, hún venst
því að líta til hans sem æðri veru, sem hún
geti aldrei jafnast á við. Vilji hún verða hluti
af mannheildinni er hennar eina leiö að
renna saman við einn hinna æðri. Hún er
(telur sig vera) ónauðsynlega, hann er
nauðsynlegur — hennar nauðsyn getur
aðeins orðið með því að verða hans:
„hennar eina leið er að týna sjálfri sér, lík-
ama og sál, í honum, er birtist henni sem
hið algjöra og einhlíta.” „Konan kýs að þrá
þrældóm sinn svo heitt, að sá dómur verð-
ur henni kraftbirting frelsis; hún mun
reyna að rísa úr öskustó ónytseminnar á
vængjum hans; með holdi sínu, tilfinning-
um og hegðan mun hún krýna karlinn; hún
mun niðurlægja sig fyrir honum. Ástin
mun verða henni átrúnaður.” — „Æðsta
hamingja ástfanginnar konu er sú, að elsk-
hugahennarfinnist hún hluti af sér, þegar
hann segir „við” er hún tengd honum og
kennd honum, hún eignast hlutdeild í virði
hans og ríkir með honum. Þessi sannfær-
ing færir henni ómælda gleði, því hún hef-
ur þá verið upphafin í sæti til hægri handar
við guð sinn.” — „Algjör eyðilegging eigin
sjálfs, eyðing allra marka milli hennar og
hins elskaða, það er draumur konunnar
um ástina.” Hér er hlaupið yfir hræðilega
margt til að koma lokaorðum kaflans að,
sem segja: „Þegar konum verður mögu-
legt aö elska ekki í veikleika sínum heldur
styrkleika, ekki til að flýja sjálfar sig heldur
finna, ekki til að niðurlægja sig heldur
staðfesta, þann dag mun ástin verða kon-
unni, líkt og karlinum, lífsbrunnur en ekki
dauðagildra. En þar til svo verður er ástin
kraftbirting þeirra álaga sem hvíla á kon-
um í ranni kvenleikans, afskræmdum kon-
um og sjálfum sér ónógum. Óteljandi písl-
arvættir ástarinnar bera vitni gegn órétt-
læti örlaga sem boða frelsun í steingeldu
helvíti.”
6