Vera - 01.12.1984, Blaðsíða 50

Oriana Fallaci:
— Bréf til barns, sem aldrei
fæddist.
Halldór Þorsteinsson íslenskaði
Almenna bókafélagið
Reykjavík 1984
Þessi bók kom fyrst út á frum-
málinu, ítölsku, árið 1975.
Ég þessarar bókar er ólofuð kona í fullu
starfi, sem verður ólétt sjálfri sér fyrst til
hræðslu en síðar til gleði en alltaf til mikill-
ar umhugsunar. Bókin er eintal konunnar
við fóstrið, lýsing á viðbrögðum hennar
sjálfrar, vina hennar, vinnuveitanda,
lækna, foreldra og barnsföðurins. Fóstrið
deyr áður en yfir lýkur og kemst við það
enn meira rót á hugsanir konunnar.
Að mörgu leyti fannst mér þessi bók erf-
ið viðureignar. Stundum reiddist ég henni,
stundum tók ég undir með henni, stundum
varð ég hrygg og stundum kát við lestur-
inn. Stundum fannst mér hún standa með
konum, sem krefjast þess að fá að ráða eig-
in líkama og lífi, stundum fannst mér hún
árás á þær. Flestu því sem konan sagði
fóstrinu um það sem biði þess, gat ég sam-
sinnt og vildi gjarnan segja það mínum
börnum en um leið reiddist ég henni fyrir
að gefa fóstrinu sál og meðvitund. Titill
bókarinnar þótti mér mótsögn í sjálfum
sér: barn sem ekki fæddist er ekki barn
heldur fóstur en um leið vissi ég að sjálfri
hefur mér verið hugsað til fósturs í móður-
kviði sem barns. Aftur og aftur varð mér
hugsað til höfundarins, Oriana Fallaci.
Hefði karlmaöur skrifað þessa bók, hefði
ég afgreitt hana sem áróðurspésa gegn
fóstureyðingum. Vegna þess að einmitt
þessi ítalska kona skrifaöi bókina, kom
hún mér á óvart og fékk mig til að ígrunda
öll viðbrögð mín við orðum hennar. Mér
fannst að Oriana hlyti að vera að lýsa per-
sónulegri reynslu sinni en gramdist þá
sjálfri mér fyrir þá hugsun, þann fordóm á
skapandi rithöfundi. Ég held, þegar öllu er
á botninn hvolft, að bókin erti bæði skyn-
semi og tilfinningar, sé opin á þann hátt að
afstaða, hugarástand og jafnvel kringum-
stæður lesandans ráði því m.a.s frá degi til
dags hver viðbrögð hennar verði.
Konan í bókinni tekur meðvitað ákvörð-
un um að ala barnið. Hún gerir það í trássi
við umhverfi sitt. Meðgangan er ekki ein-
föld. Hún fær blæðingar og er fyrirskipað
að liggja rúmföst. Hún er lögð á spítala.
Þar tekur hún aðra ákvörðun: ,,Ég ætla að
fara burt af sjúkrahúsinu og leggja upp í
ferðalagið. Svo verður það sem verða vill.
Ef þér tekst að fæðast, fæðist þú. Ef þér
tekst það ekki, deyrð þú. Ég drep þig ekki,
við skulum hafa það á hreinu. Ég neita ein-
faldlega að hjálpa þér að beita harðstjórn
þinni óendanlega.” (bls. 95) Læknirinn
ásakar hana fyrir ábyrgðarleysi en hún
stendur við sitt og skrifar undir skjal þar
sem læknirinn hafnar allri ábyrgð. Og þá
fann hún fyrir fyrstu hreyfingu fóstursins,
,,eins og það sem ég lét mömmu fá til að
segja henni að fleygja mérekki burt.” (bls.
98) Mótmælti þetta fóstur eða var það að
samþykkja ákvörðun móður sinnar? Það
mótmælti, því ,,ég fór samt fram úr rúm-
inu. Ég lét samt niður í töskuna mína.”
(bls. 98) Hún vill halda áfram að vera til á
þann hátt, sem hún hefur sjálf kosið. Seg-
ir við fóstrið: ,,Það eina sem tengir okkur
saman, ástin min, er naflastrengurinn. Við
erum ekki par. Annað okkar ofsækir, hitt er
ofsótt. Þú ofsækir, en ég er ofsótt. Þú
læddist inn í mig eins og þjófur og rændir
mig móðurkviðnum, blóðinu og andanum.
Og nú vildirðu ræna mig allri tilverunni. Ég
mun ekki leyfa þér það.” (bls. 95) Þegar
henni hefur verið sagt seinna, að fóstrið sé
ekki lengur á lífi dreymir konuna réttarhöld
yfir sér, þar sem koma fram tveir læknar,
vinnuveitandi hennar, „faðirinn”, vinkona
og foreldrar. Hún er ásökuð fyrir að hafa
myrt barnið vísvitandi með ábyrgðarleysi
sínu af öðrum lækninum, hinn heldur fram
rétti konunnar. Hann segir m.a. ,,Hún (hin
ákærða) er veruleiki sem ekki má fara for-
görðum. Ef á að velja milli óþekkts mögu-
leika og veruleika, sem ekki má fara for-
görðum, þá vel ég það síðarnefnda.” (bls.
126) Og: ,,Ef þetta (meðgangan) gengur
ekki eðlilega fyrir sig, er ekki hægt að biðja
konu að liggja mánuðum saman flata á
bakinu í rúminu eins og lömuð manneskja.
Með öðrum orðum sagt, það er ekki hægt
að krefjast þess af henni að hún afsali sér
atvinnu sinni, persónuleikasínum og frelsi
sínu.”(bls. 129)Vinkonansegirm.a. ,,Það
voruð þér, sem vilduð drepa hana, herra
læknir, með því að meina henni að nota
sína eigin skynsemi.” Vegna þess ,,að
það að verða móðir er ekki siðferðileg
skylda. Það er ekki heldur líffræðileg stað-
reynd. Það er frjáls ákvörðun.” Móðir
hennar segir m.a. ,,Þið hafið ekki rétt til að
álasa henni né verja vegna þess að þið
getið hvorki skyggnst inn í hug hennar né
hjarta. . . það er aðeins eitt vitni sem gæti
skýrt fyrir okkur hvernig þetta gekk fyrir
sig. Og þetta vitni er barnið sem er ekki
lengur til. . (bls. 137) En barnið, hvernig
getur það borið vitni? Einu sinni hafði kon-
an sagt við það: ,,Það sem ég sé í þér er
ekki þú, það er ég. Ég hef gætt þig vitund,
ég hef talað við þig, en vitund þín var vit-
und mín og samtal okkar var eintal við
sjálfa mig.” (bls. 94) Seinna, að loknum
réttarhöldunum á hún eftir að spyrja: „Hef
ég syndgað með því að reka þig til að
fremja sjálfsmorð og með því að drepa þig,
eða hef ég syndgað með því að eigna þér
sál, sem þú hafðir ekki?” (bls. 146)
Ég veit ekki hvort bókin kemst að niður-
stöðu og ekki heldur hvort hún ætlar sér
það. Það skiptir mig ekki máli. Aðrir les-
endur kunna aö hugsa annað. Ég veit bara
að hún fremur ekki þann glæp, sem verst-
urværi: aðkrefjastekki réttarinstilað velja
og hafna, réttinum til hamingjunnar: „Salt
lífsins er hamingjan og hamingjan er til og
* hún er fólgin í því að reyna að höndla
hana”. (bls. 151)
Það hefur án efa verið erfitt að þýða
þessa bók og mér sýnist það hljóta að hafa
tekist vel. Hún er fallega skrifuð. Þó verð
ég að segja alveg eins og er, að mér þykir
skrýtið að ekki hafi verið fengin kona til
starfans. Til dæmis er í tíma og ótíma not-
að orðið „vanfær” um barnsþungann og
erfitt er að gera sér í hugarlund að nokkur
kona myndi taka sér það orð í munn nema
í einhverjum sérstökum tilgangi, sem ég
sé þó engan hér. Konan talar til fóstursins
í karlkyni vegna þess að orðið barn er á
ítölsku karlkynsorö. Hún afsakar þetta viö
fóstrið strax í upphafi: „Heimurinn okkar
er búinn til af karlmönnum og fyrir karl-
50