Vera - 01.12.1984, Blaðsíða 8

treyja, sem rígbindur hendur kvenna í
mögulegri baráttu fyrir jafnstööu og frels-
un.
f grein eftir bandarískan heimspeking,
Elizabeth Rapaport (On The Future of
Love: Rousseau and The Radical
Feminists í Women and Philosophy, 1980)
segir hún í upphafsoröum sínum: ,,Þaö er
athyglisvert, að um leið og feministar
brennimerkja ástina eins og viö þekkjum
hana nú sem eitt áhrifaríkasta vopnið til að
kúga konur og jafnframt sem aðferö til að
dulbúa og réttlaeta þá kúgun, gefa þær
ástinni jafn mikið gildi í samfélagi framtíð-
arinnar og okkar menning gefur henni nú
sem öxli mannlegra samskipta.” „Hvers
vegna gefa feministar ástina ekki upp á
bátinn fyrir fullt og allt? Einkenni ástarinn-
ar virðast vera slík og þvílík að útilokað er
að gera ráð fyrir öðru en hjartasárum og
köfnun af hennar hálfu.” (Það kann að
koma á óvart að jafn háleit grein og heim-
speki taki ástina til umfjöllunar en eins og
Elizabeth ítrekar: „Flestir nú til dags virð-
ast skilja og samþykkja slagorð kvenfrels-
isbaráttunnar: „það persónulega er póli-
tískt”. Hvergi er pólitíkin persónulegri en í
ástarsamböndum karla og kvenna.” Líkt
og Shulamith, sem skrifar: „Það er góð
vísbending um pólitískt mikilvægi ástar-
innar hversu óttaslegin viðbrögðin eru við
einhverri ógnun við hana.” Og: „Rann-
sakir þú konui og ástina ertu að ógna stoö-
um menningar okkar.” Ástin sem þáttur í
pólitikinni er jafn verðugt viðfangsefni
heimspekinnar og aðrir þættir hennar.)
Framtíðar ástin
Elizabeth segist síðan munu tala munni
bjartsýnna feminista, þeirra sem gera ráð
fyrir ástinni í nýju og betra formi í drauma-
landinu. Vegna þess að ég get tekið undir
margt af því sem hún segir í niöurstöðum
sínum ætla ég að Ijúka þessu spjalli á til-
vitnunum í hennar orð. í grein sinni greinir
Elizabeth kenningar Ti-Grace Atkinson,
sem sér enga framtíð fyrir ástina,
Shulamith, sem er bjartsýn kona og
Rousseau af ástæðum sem ég sé ekki
ástæðu til að rekja í þessu samhengi.
Elizabeth telur að það sem skilji á milli Ti-
Grace og Rousseau annars vegar og
Shulamith hins vegar, sé að þau fyrr-
nefndu fordæma öll sambönd á milli fólks,
þar sem nauðsynlegt er að stóla á annan
aðilann í því sambandi. Maðurinn verði að-
eins hamingjusamur sé hann sjálfstæður
og umfram allt, óháður öðrum mönnum.
Gallinn við ástina er hversu háða öðrum
hún gerir þann sem elskar. Shulamith hins
vegar, telur þá staðreynd ekki til galla,
þvert á móti, hún gæti orðið einn af kostum
ástarinnar. Þegar hún segir karlmenn ekki
geta elskaö, þá er ein ástæðan einmitt sú
að karlmenn telja það merki um veikleika
að vera öðrum háður tilfinningalega og því
óttist þeir slíkt ástand og forðist.
Shulamith hefur vissar skoðanir á því
hvernig heilbrigð ást framtíðarinnar gæti
verið. Elizabeth tekur undir þær og bætir
við. Það sem Shulamith segir forsendur
þess að hægt sé að kalla ást karls og konu
„sanna” ást, vera að þau séu jafningjar,
að tilfinningar þeirra séu samsvarandi og
beri meö sér gagnkvæma virðingu, að-
dáun og særanleika: „Annar má ekki gera
hinn innlyksa heldur verður að vera um að
ræöa skipti á sjálfum”. . . „ást jafningja
yrði viðlífgandi, báðir myndu vaxa í sam-
neytinu: í stað þess að vera læstur í eigið
sjálf með aðeins sína reynslu og lífssýn,
myndu báðir taka þátt í tilveru hins — öðl-
ast nýjan sjónarhól”.......vegna þessa
samruna og þegar einn fer að sjá annan
og elska eins og sjálfan sig, þá kemur feg-
urð og persóna þess elskaða (eöa þeirrar
elskuðu), sem áður var kannski í felum á
bak við varnarmúra, í Ijós.” Það illa við að
elska er ekki aö verða þar með háður öðr-
um aðeins misvægið sem nú ríkir í því hver
er háður hverjum. Það er einmitt þetta
með að vera háður, sem Elízabeth grípur
á loft eins og fyrr kom fram. En hún færir
þaö út fyrir ramma ástarinnar og persónu-
legra samskipta og segir: „En gerum ráð
fyrir að þessi réttlætanlegi ótti karla við að
vera háðir konum og kvenna við að vera
háðar körlum sé afleiðing afvegaleiddra
efnahags- og félagslegra samskipta, ekki
aðeins kynjanna, heldur innan samfélags-
ins yfirhöfuð, svar við en ekki afleiðing ein-
hvers galla í mannlegu eðli”. „ímyndum
okkur að óttinn við að vera öðrum háður sé
breytilegur mannlegur eiginleiki sprottinn
úr félagslegum aðstæðum, sem reka
menn út í samkeppni um stöðu og álit,”
þ.e. hún veltir því upp hvort þaðséekki hið
harðbrjósta samkeppnisþjóðfélag, sem
þurfi að breytast og ekki aðeins staða kynj-
anna til þess að sönn ást fái að blómstra.
„Það kann að vera hægt að endurhæfa
ástina ef hinn skiljanlegi ótti við það að
vera öðrum háður (sem ástin færir okkur
heim) reynist ekki eiga rætur í hræðslunni
við okkur sjálf heldur í afskræmingu
mannsins, þeirri afskræmingu sem orsak-
ast af því að búa í óréttlátu, eyðileggjandi
samfélagi.” „Það þarf meira til en jafn-
stööu kynjanna til að leysa megi þetta per-
sónulegasta af öllum pólitískum vanda-
málum.” Það virðist vera óhætt að taka
undir það, að uppbygging, gildismat og
framvinda allra þátta þjóðfélagsins þurfi
að breytast mikið til þess að konur geti
elskað karla „í styrk en ekki veikleika”.
Spurningin er svo sú, hvort sú breyting
geti ekki orðið afleiðing þess, að staða
kynjanna verði jöfn. En það er nú annað
vers í þessum sálmi.
8