Vera - 01.12.1984, Blaðsíða 38

Þórunn Magnúsdóttir sagnfrœðingur
tekin tali um sjókonur,
kvennasögu o.fl.
Róið
á mið
sjókvenna
Ljósmynd: Svala Sigurleifsdóltir
Islenskar konur hafa alltaf unnið og unnið mikið þó að ekki fari
miklum sögum af vinnu þeirra á bókum. Saga íslenskra kvenna er enn
að mestu óskráð. Þar er þó að finna sólskinsbletti í heiði og ekki ólík-
legt að heldur birti til á næstu árum. Snemma á þessu ári kom út bók
Þórunnar Magnúsdóttur sagnfrœðings um „Sjósókn sunnlenskra
kvenna” og rekur hún sögu sjósóknar kvenna I Ámessýslu frá
1697—1980. Þórunn er um þessar mundir á kafi í framhatdi verksins
og hefur þegar hér er komið sögu fundið á skrá hátt áfjórða þúsund
konur sem stundað hafa sjó frá því að lögskráning hófst 1891 og er þó
mikið verk óunnið enn. Við víkjum talinu fyrst að kvennasögu al-
mennt áður en við róum á mið sjókvenna.
Þó að Jlestar konur efist ekki um nauðsyn þess að rannsaka og skrifa
sögu kvenna sérstaklega, þá eru uppi deildar meiningar um það meðal
sagnfrceðinga hvort saga kvenna eigi að fá sérstaka umfjöllun. Hvers
vegna fœst þú við kvennasögu?
Af nauðsyn. Undanfarnar aldir hefur eingöngu verið skráð
karlasaga. Stríðssaga, stjórnmálasaga og atvinnusaga karla.
Það maetti ætla að öll þau „stórmenni” sem nefnd eru hafi verið
eingetin. Við vitum hins vegar að konur hafa alltaf verið starfandi
og aö þær eiga sinn stóra sess í sögunni, en þær hafa gleymst
vitandi og óafvitandi. Úr því vil ég bæta. Ég geng út frá því að
framleiðslan, vinnan, sé undirstaða samfélagsins og vil því beina
sjónum fyrst og fremst að atvinnusögu kvenna. Það má minna á
skilgreiningu þeirra Marx og Engels í „Die deutsche ideologie”
(skrifuö 1845—46), en þar lögðu þeir áherslu á eftirfarandi: 1.
Fyrsta skilyrði fyrir mannlegri tilveru og þar með allri sögu, er að
framleiða mat, drykk, klæðnað o.fl. Fyrsta sögulega hlutverkið er
framleiðsla þessara nauðsynja, — sköpun efnahagslífs. 2. Full-
næging þessara þarfa skapar þörfina fyrir tæki og fullnæging
þeirrar þarfar skapar aftur nýjar þarfir. 3. Með þessari þróun er
mannlífið sífellt endurnýjað og nýjar mannverur eru skapaðar til
þess að viðhalda mannkyninu. Þessi starfsemi myndar sam-
böndin: Karl og kona, foreldrar og börn — og þar með fjolskyld-
una. En þó að ég leggi áherslu á atvinnusöguna er ekki þar með
sagt að annað skipti ekki máli. Auðvitað þarf að rannsaka öll þau
sérsvið þar sem konur koma við sögu.
— Hver er þín skýring á því að konur hafa „gleymst” á blöðum sög-
unnar?
Valdið sýnir sig á ýmsan hátt. Þeir sem valdið hafa ákveða hvað
sé mikilvægt á hverjum tíma. Saga erfiðisvinnufólks hefur ekki átt
upp á pallborðið og þá heldur ekki saga kvenna. Hins vegar er nú
viss vilji til þess að samþætta sögu karla og kvenna í námsefni,
en til þess að það verði hægt þurfa að fara fram grundvallarrann-
sóknir á sögu kvenna.
— Hvernig stóð á því að þú hófst kvennarannsóknir?
Ég get ekki sagt aö ég hafi orðið fyrir vakningu, en það á eflaust
mikinn þátt í áhuga mínum að ég hef bjargfasta vissu fyrir því að
konur eru engu síður megnugar til góðra verka en karlar. Ég er
ekkjubarn og móðir mín vann mikið í þágu verkakvenna í Vest-
mannaeyjum. Hún hét Guðrún Jónsdóttir og hún sýndi og sann-
aði að hún gat rökfært sitt mál eins og hver annar. Þar við bætist
að ég hef alltaf unnið að félagsmálum.
Þegar ég svo fór að lesa sagnfræði gerði ég mér enn betur Ijóst
en áður hve einkynja sagnfræðin var og að sagnfræðin hefur
einkum beinst að persónum — sögu mikilmennisins — kannski
var í besta falli litið með velþóknun til konunnar á bak við mann-
inn. Okkar daglega reynsla kennir okkur að konur eru að störfum
í þjóðfélaginu, við eigum ágætar vísindakonur, listakonur og
hörkuduglegar sjókonur, við vitum að sú saga nær langt aftur í
aldir og að hún er óskráð.
— Þar með komum við að sjókonunum. Hvernig kviknaði áhugi
þinn á þeim?
Kveikjuna er að finna í ýmsum alþýðlegum fróðleik. Sjókvenna
38