Vera - 01.06.2000, Blaðsíða 11

KARLAR Á N í B R I Q L Q.
skánað við þá byltingu sem orðið hefur á
stöðu kynjanna síðustu áratugi. Mér finnst
það tvímælalaust til bóta að það skuli ekki
hvarfla að dætrum mínum að eitthvað það
sé til sem þær ekki geti af því þær eru kon-
ur. Og mér fmnst það líka til verulegra bóta
að ef sonur minn eignast afkvæmi verður
það eðlilegur og sjálfsagður hlutur að hann
sinni uppeldi og umönnun ekki síður en
móðirin. Auðvitað er það til bóta þegar
dregur úr svona heimskulegri mismunun
eins og kynjamisrétti. Kvennahreyfmgin
getur verið stolt af árangri sínum á því
sviði. Það var hins vegar reginmisskilning-
ur að bætt staða kvenna myndi sjálfkrafa
leiða til þess að drægi úr annarri mismun-
un eða staða barna, sjúkra og gamalmenna
batnaði.
Sjálf kúgunin breytist ekki þó ljúki
ákveðinni mismunun. Það er í raun ekkert
sem mælir gegn því að yfirstéttin sé sam-
sett af konum og körlum í hlutfallinu
40-60 og sömu hlutföll ríki á botni samfé-
lagsins.
Cjald karlmennskunnar
Hvað hefur þetta þá með sjálfsvíg karla og
sálfræðiaðstoð við drengi að gera? Er það
eitthvað sem tengist jafnrétti kynja? Ef
menn vilja líta svo á að hið formlega jafn-
rétti eitt og sér dugi ekki, heldur sé spurn-
ingin frekar um raunverulega jafna mögu-
leika kynjanna í samfélaginu þá virðist
auðsætt að þetta eru jafnréttismál. Eitthvað
það er í gangi í kyngerð samfélagsins sem
gerir að verkum að drengjum og körlum er
mun hættara en stúlkum og konum á sum-
um sviðum tilverunnar. Gjald karlmemrsk-
unnar hefur þetta verið kallað.
Stundum hefur verið vitnað til þeirra
orða sænsku skáldkonunnar Klöru Johan-
sen við upphaf 20. aldar að þegar karlar fengjust til að líta á sig
sem kyn yrði hin raunverulega bylting í samskiptum karla og
I kvenna. Orðræðan um samskipti kynjanna hérlendis hefur ekki
I verið með þeim hætti. Konur hafa verið Kynið og má þá í raun
einu gilda hvort við skoðum orðræðu þeirra sem vörðu feðra-
B veldið svokallaða eða hinna sem grófu undan stólpum þess.
H Trúlega er ekki nema svo sem eins og áratugur síðan fóru að
H heyrast raddir karla sem blönduðu sér í umræðuna á þeim
B forsendum að þeir væru líka kyn og mótaðir af kyngerð
B samfélagsins eins og konurnar. Þessi (veikburða) orðræða
B var stofnanagerð með skipun Karlanefndar Jafnréttisráðs í
H byrjun árs 1994.
Það gildir um ísland líkt og hin Norðurlöndin að eftir
því sem ljósara hefur orðið að lítil sem engin hætta var á
Raunar er það með ólíkindum
hversu lengi hefur verið talið
að karlar gætu gengið áreynslu-
laust inn í föðurhlutverkið.
Eða ef til vill hefur það verið
þannig að ekki hefur verið
reiknað með því í alvöru að þeir
gerðu nokkuð annað en aðstoða
og væru þá undir styrkri og
öruggri stjórn kvenna sinna.
raunverulegu bakslagi í sókn kvenna til
jafnrar stöðu á við karla á öllum sviðum
mannlífsins hefur hið opinbera jafnréttis-
kerfi, ríkisfemínisminn, í auknum mæli
horft til þess að til væru þau svið þar sem
hallaði á karla. Fyrst og fremst hefur það
átt við um tengsl við börn. Því er það að
smátt og smátt hefur verið lögð aukin
áhersla á þennan þátt og þá jafnframt í
auknum mæli verið litið á jafnrétti kynja
sem hugsanlega sameiginlegt verkefni
kynjanna frekar en að alltaf og í öllum til-
fellum sé um það að ræða að konur þurfi
að berjast við karla til að ávinna sér bita af
kökunni.
Angi þessarar áherslubreytingar birtist í
því að í auknum mæli hafa körlum á
Norðurlöndum verið skapaðir möguleikar
til töku fæðingarorlofs og á þann hátt
fengið tækifæri til mun nánari þátttöku í
umönnun og uppeldi en þeir hafa áður
haft. Nýsamþykkt lög hérlendis um fæð-
ingar- og foreldraorlof eru ágætt dæmi
um þetta.
Foreldrafræðsla hefur verið aukin og
breytt á Norðurlöndum í þeim tilgangi að
koma til móts við verðandi feður sem oft
á tíðum finnst fræðslan lítið hafa beinst að
því sem þeir eru að velta fyrir sér eða
langar til að vita. Raunar er það með ólík-
indum hversu lengi hefur verið talið að
karlar gætu gengið áreynslulaust inn í
föðurhlutverkið. Eða ef til vill hefur það
verið þannig að ekki hefur verið reiknað
með því í alvöru að þeir gerðu nokkuð
annað en aðstoða og væru þá undir styrkri
og öruggri stjórn kvenna sinna. Hérlendis
er til vísir að feðrafræðslu á nokkrum
stöðum og í framkvæmdaáætlun ríkis-
stjórnarinnar í jafnréttismálum er talað
um að vinna að því að koma á sérstakri
feðrafræðslu sem hluta af þeim undirbúningi sem verðandi for-
eldrum sé boðið upp á.
Ofbeldi karla hefur lengi og víða verið veruleg hindrun í vegi
jafnréttis kynja. Síðasta áratug hefur þó margt breyst á þessu sviði.
í fyrsta lagi er margt sem bendir til að úr ofbeldi gegn konum hafi
dregið. í öðru lagi hafa karlar á flestum Norðurlöndum komið sér
upp einhverjum samtökum eða hreyfmgu til andstöðu við ofbeldi.
Og í þriðja lagi eru nú fyrir hendi á öllum Norðurlöndum einhver
meðferðarúrræði fyrir karla sem vilja aðstoð til að hætta ofbeldis-
beitingu.
En jafnframt þessum jákvæðu þáttum hefur orðið vart við aðra
síðri. Svo virðist sem í vaxandi mæli verði ákveðinn hópur drengja
undir í tilverunni. Oft er hér um að ræða drengi frá jaðarbyggð-
um - eða drengi á neðri stigum samfélagsins. Þeir eru þá gjarnan
VERA • 11