Vera - 01.06.2000, Blaðsíða 58

U fcj G I E Q L
Sóley S. Bender, lektor við Háskóla íslands
Hefur ungt fólk
greiðan aðgang
að getnaðarvörnum?
í íslensku samfélagi er margt sem bendir
til þess að ungt fólk nái ekki að gera
nógu góðar ráðstafanir varðandi notkun
getnaðarvarna. Sést það einkum af háum
tölum um þunganir unglingsstúlkna. Um
fimm hundruð stúlkur yngri en 20 ára
verða þungaðar á ári hverju. Þar af er um
helmingur sem kýs að ganga með barnið
en um helmingur sem fer í fóstureyðingu
(landlæknisembættið, 1999). Miðað við
önnur Norðurlönd er tíðni þungana
unglingsstúlkna yngri en 20 ára mun
hærri hér á landi en þar gerist og tíðni
fóstureyðinga hefur farið vaxandi á síð-
ustu áratugum (Gissler, 1999).Yfirgnæf-
andi meirihluti þungana unglingsstúlkna
eru óráðgerðar (Sóley S. Bender, 1999)
Þegar um óráðgerða þungun er að ræða
hefur eitthvað farið úrskeiðis varðandi for-
varnir. Getur það átt við um kynfræðslu á
heimilum og í skólum, aðgengi að þjón-
ustu um getnaðarvarnir er ekki sem skyldi
og einstaklingurinn nær ekki að nýta getn-
aðarvarnir þegar á þarf að halda. Hér verð-
ur sértaklega skoðaður sá þáttur er varðar
aðgengi að þjónustu um getnaðarvarnir.
Fyrir nokkrum árum síðan var ákveðið
að loka Kynfræðsludeild Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur sem einkum veitti
ungu fólki þjónustu varðandi getnaðar-
varnir. Sú ákvörðun var tekin án þess að
þróa sérstaka móttöku fyrir ungt fólk inn-
an heilsugæslustöðva. Aðgengi bæði að
pillunni og neyðargetnaðarvörn hefur ekki
verið greitt, því þó að veita eigi þessa þjón-
ustu á heilsugæslustöðvum þá er skipulag
og gæði hennar oft þannig að hún nær
ekki að koma til móts við sérþarfir ungs
fólks á þessu sviði. Neyðargetnaðarvörn er
ekki notuð miðað við þá þörf sem líklega
er til staðar meðal ungs fólks og má m.a.
rekja það til þekkingarskorts hjá heilbrigð-
isstarfsfólki.
Getnaðarvarnir hafa ekki verið niður-
greiddar hér eins og tilgreint er í lögum nr.
2S frá 1975 um ráðgjöf og fræðslu varð-
andi kynlíf, getnaðarvarnir og barneignir.
Eins hefur eitthvað brugðist með að ungt
fólk sýni ábyrgð í notkun getnaðarvarna,
sem efalítið má rekja til þess að ungt fólk
skorti uppeldi á þessu sviði. Margur virðist
leggja traust sitt á heppnina og nota ekki
neitt. Aðrir hika kannski við að nálgast
getnaðarvarnir og eiga kannski ekki getn-
aðarvörn upp á vasann þegar á þarf að
halda. Enn aðrir geta ekki einhverra hluta
vegna farið til læknis til að fá pilluna. Geta
ástæður fyrir því verið margar eins og að
þau telji að ekki sé hægt að fá pilluna ef
stúlkan er yngri en 16 ára gömul, það sé
lesið yfir þeim í predikunartón varðandi
kynlíf og til staðar getur verið ótti við að
hitta foreldra eða einhvern annan sem þau
þekkja. Ymsir telja að pillan sé svo óholl að
það sé best að forðast hana sem lengst. Allt
þetta eru mögulegar hindranir varðandi
notkun getnaðarvarna og notkun þjónustu
um getnaðarvarnir.
Þróun þjónustu fyrir ungt fólk
Þegar þróa þarf þjónustu fyrir ungt fólk
58 • VERA