Vera - 01.06.2000, Blaðsíða 42

E E M
I S I L
E E EL
E
Q
Anna Ólafsdóttir Björnsson
She brought e
soall to»n to its feet
and a hage conpanj
to its knees.
Julia
Þegar réttlætið sigrar
Sem betur fer er kvikmyndin Erin Brockovich sannsöguleg. Það er auðvitað
hart að sú atburðarás sem myndin byggir á skuli hafa farið af stað. En fyrst
við búum í veröld þar sem slíkt er alltaf að eiga sér stað er það ákveðinn
sigur að geta sýnt þessa kvikmynd og persónur hennar og sagt: Þetta er
satt! Réttlætið getur sigrað! Efni myndarinnar hefur verið rætt all ítarlega
í umfjöllun um hana. Sú umfjöllun spillir síður en svo ánægjunni af því að
sjá myndina heldur eykur gildi hennar.
Based on
Fáir miðlar eru sterkari en
myndmiðlarnir og ein-
staka sinnum tekst að
virkja þá í þágu góðs mál-
staðar. I þessu tilviki bar-
__ áttunni fyrir mannrétt-
indum venjulegs fólks í
glímu við risafyrirtæki sem svífast einskis í krafti hroka og fégræðgi.
Og einnig baráttunni gegn mengun sem getur bæði spillt heilsu og
lífi manna, dýra og í raun náttúrunni allri. Fleiri kvikmyndir hafa ver-
ið gerðar um svipað efni, einnig sannsögulegar, svo sem sjónvarps-
mynd um Love Canal mengunarmálið og A Civil Action frá árinu 1998.
Agætar myndir en komast þó varla með tærnar þar sem Erin
Brockovich hefur háu hælana.
Sigur tvcggja kvcnna
Dómsmálið sem kvikmyndin byggir á er fyrst og fremst sigur Erinar
nokkurrar Brockovich, þriggja barna einstæðrar móður með brenn-
andi réttlætiskennd, litla menntun, enn minni fjárráð en ótrúlega
drift. Kvikmyndin er hins vegar leiksigur Juliu Roberts, sem vinnur eft-
irminnilegan leiksigur í hlutverki eldhugans Erinar. Það leynir sér ekki
að þær Julia og Erin náðu vel saman við gerð myndarinnar, en Erin
hafði hönd í bagga með gerð hennar. Julia bókstaflega kynnir okkur
fyrir Erin og það er erfitt að ímynda sér annað en hún SE Erin. Og það
er ekkert smávegis afrek því það er ekkert smávegis hlutskipti.
Kveníinyndir kvikmyndarinnar
Það er alltaf hressandi að sjá staðalmyndir kvikmyndanna um konur
skekktar svolítið, þótt ekki sé nema agnarögn. Skemmtileg tilbreyting
til dæmis að sjá konur sem ögrandi kynverur án þess að úthluta þeim
vændis-, hjónadjöfuls- eða píslarvættishlutverki. Rótgróin teikn um
kvenfyrirlitningu eru sýnd í dálitlum stækkunarspegli (úr snyrtivesk-
inu) og fáir ef nokkrir í myndinni eru algerlega lausir við þann þrá-
láta kvilla. Móðurhlutverkið er æði fyrirferðarmikið sem undirþema
myndarinnar og mér fannst notalegt að sjá að blessuð móðurástin er
ekki öll hengd á herðar kvennanna.
Mannúð og menntahroki
Kvikmyndin Erin Brockovich bregður upp æði áleitinni mynd af því
hvernig menntahroki getur blindað jafnvel skynsamasta fólk. Hún er
býsna galvaskur óður til brjóstvitsins og verður að játast að það fær
miklu betri útreið en prófgráðurnar. Hins vegar er rétt að halda því til
haga að gildi menntunar, hvernig sem hennar er aflað, er skilmerki-
lega haldið fram. Nýleg könnun sýnir að Islendingar meta brjóstvitið
mun meira en formlega menntun og ég efast ekki um að þessi þáttur
myndarinnar hittir landann í mark. Hláturrokurnar í Laugarásbíói
voru alla vega mjög einlægar þegar töffarinn Erin var að grilla há-
menntaðan snyrtipinna og sýna hvar raunveruleg fagþekking lá (með
ágætlega skrautlegan munnsöfnuð að vopni). Þrátt fyrir hrjúft yfir-
borð er því vel komið til skila að það er mannúð og mannskilningur
sem gerir Erin að þeirri perlu sem hún er. Af sjónvarpsviðtölum við
hina raunverulegu Erin að dæma er myndin að þessu leyti, eins og
flestu öðru, afskaplega sönn.
Umfjöllun um myndina
Það er ekki laust við að smá þefur sé af samsæri hinna sigruðu stór-
fyrirtækja í sumu því sem sést hefur á prenti um þessa ágætu mynd.
Annars vegar hefur sem betur fer skapast umræða um mengun og
mátt risafyrirtækja í kjölfar myndarinnar. En hins vegar hefur farið
fram í hæsta máta óeðlileg umræða um persónur hinnar raunveru-
legu sögu. Þannig má lesa 1 slúðurdálkum dylgjur um að Erin og lög-
fræðingurinn Ed hafi átt í ástarsambandi. Þau bera það til baka en
hverjum í ósköpunum kemur það yfir höfuð við! Fas og framkoma
Erinar hefur líka verið undir smásjá, ekki hugrekkið, þrautseigjan,
dugnaðurinn og snilldin, heldur fötin, frökk framkoma og hvernig
hún beitir kynþokkanum. Auk þessa hefur verið býsnast yfir því hve
há laun Julia Roberts fékk fyrir myndina — loksins þegar einhver sem-
ur við leikkonu um sambærirlegt kaup og karlarnir hirða stoltir. I
hverra þágu ætli svona lágkúruleg umræða sé?
Vel farið með stórbrotið cfni
Það væri ósanngjarnt að gleyma hlut annarra sem að myndinni stóðu
þótt auðvelt sé að gleyma sér í umræðu um Erin sjálfa í og utan
myndarinnar. Steven Soderbergh leikstýrir myndinni á þann hátt að hún
virðist renna af sjálfu sér fram og ótrúlegt að ímynda sér leikstjóra við
stjórnvölinn. Það hlýtur að teljast viss galdur. Ef til vill er það enn
merkilegra fyrir þá sök að í kvikmyndinni sem Steven sló í gegn með
fyrir um áratug, Sex, Jies and videotape - glimrandi mynd - eru fmgraför
hans mjög áberandi. Honum tekst að gera efnið skemmtilegt án þess
að glata alvöru málsins. Leikararnir standa sig allir mjög vel og sumir
virðast alls ekki vera að leika heldur hafa verð kippt inn í kvikmynd-
ina úr raunveruleikanum. Það á ekki síst við um flesta þá sem léku
fórnarlömb mengunarinnar. Að öðrum ólöstuðum túlkuðu konurnar
tvær sem teflt er fram sem ákveðnum andstæðum, Marg Helgenberger í
hlutverki Donnu Jensen og Cerry Jones í hlutverki Pamelu Duncan,
hlutverk sín sérlega vel. Þótt Albert Finney skapi persónu lögfræðings-
ins Ed Masry með annarri aðferðarfræði, leiktúlkun af enska skólan-
um, á hann sérlega vel heima í hlutverki sínu. Sumir halda því líka
fram að stutt bil sé milli lögfræðinnar og leiklistarinnar. Sé svo, þá skil-
ar það sér. Þessa mynd verða sem flestir að sjá, hún er holl fyrir sálina.
42 • VERA