Vera - 01.06.2000, Blaðsíða 12

J£A B L A B.
A
Ll Ý B B L
Q__L_Q
synir karla sem stunduðu mjög hefð-
bundnar atvinnugreinar karla, atvinnu-
greinar sem ýmist eru horfnar eða á
hverfandi hveli. Synirnir eiga erfitt með
að fóta sig í breyttum heimi, hafa eng-
ar fyrirmyndir og leita oft skjóls í ýktri
karlmennskuímynd, sem síðan eykur
enn á erfiðleika þeirra í tilverunni.
Þetta er tiltölulega lítill liópur og víða á
Norðurlöndum er nú þegar farið að
huga að því hvernig koma megi þess-
um drengjum til aðstoðar. Ein leið er
t.d. að hætta þeirri heimskulega ein-
hliða áherslu á að allt þurfi að lærast af
bókum, sem hingað til hefur verið
plagsiður.
Kreppa karla?
Það er vinsælt hjá pop-sálfræðingum
og mörgum atvinnublöðrurum fjöl-
miðlanna að tala um kreppu karla eða
kreppu karlmennskunnar. Stundum
finnst mér að það fólk lifi ekki í sama
heimi og við hin. Að vísu er það
þannig að viljir þú auðgast á umræðu
um kynin þá leggur þú áherslu á
ímyndaðan, eðlislægan mismun, eitt-
hvað svona hyperbull eins og að karlar
séu frá Mars og konur frá Venus. Ef fjár-
hagslegur ávinningur (eða aukin hlust-
un) er markmiðið þá er unnt að skilja
þetta krepputal. En hvar eru þessir
krepptu karlar annars nema í hring-
borðsumræðum kvenna í glanstímarit-
um? Hvergi! Það er nokkurn veginn al-
veg sama hvar gripið er ofan í kannan-
ir á viðhorfum og líðan karla eða skoð-
uð sú tölfræði sem fyrir hendi er um
stöðu þeirra, hvergi verður þessarar
kreppu vart. Þvert á móti, langflestum
körlum líður bara ágætlega, þeir eiga
ekki í neinum vandræðum með sam-
skipti við sjálfstæðar og sjálfbjarga
konur og finnst engin eftirsjá í feðra-
veldinu. Og hvað varðar þá þætti sem
nefndir hafa verið gjald karlmennsk-
unnar þá ýmist hefur staðan heldur far-
ið batnandi eða þá hún stendur í stað.
Að karlmennskan sé í kreppu er hins
vegar nokkuð sjálfgefið en ekkert nýtt.
Það sem aldrei hefur verið annað en til-
búningur sem ekki passar við nokkra
lifandi manneskju er í eðli sínu í stöð-
ugri kreppu. Það gildir um karl-
mennskuna, ekki síður en kvenleikann.
Þá kreppu er hins vegar ekki hægt að
leysa því hún býr í hugmyndinni um
ákveðið eðli karla.
Císli Hrafn Atlason
Karlar
og fæðingarorlof
Á liðnu vorþingi var samþykkt ný fæðingarorlofslöggjöf
scm kvcður á um jafnan rétt foreldra til fæðingarorlofs.
Um leið var orlofið lengt úr sex mánuðum í níu og einnig tekið upp
þrettán vikna foreldraorlof hvoru foreldri um sig til handa.
Hvergi í heiminum hefur verið tekin upp álíka löggjöf
sem kveður á um jafnan rétt foreldra til fæðingarorlofs
þó ýmsar myndir af feðraorlofi hafi verið teknar upp víða.
í Svíþjóð hafa feður t.a.m. haft sérstakan rétt á fæðingarorlofi
frá árinu 1974 og danskir feður hafa átt möguleika á
að taka fjögurra vikna fæðingarorlof frá árinu 1984.
fyrir
Það er ekki hægt að segja
annað en að samþykkt .
þessarar löggjafar hafi Aá
komið verulega á
óvart. Islenski lög-
gjafinn hefur hing-
að til veitt feðrum
minnsta möguleika
á að taka fæðingar-
orlof en nú er lög-
gjöfin skyndilega orð-
in sú framsæknasta í
heiminum. Kannski ekki
furða að ráðstefnugestir á norrænni
karlaráðstefnu, sem haldin var
skemmstu, hafi hlegið svolítið að þessu.
Hvergi á Norðurlöndunum stunda eins fáir
karlar vinnu við umönnunarstörf, eins og
hjúkrun eða leikskólastörf. Hvergi á Norð-
urlöndunum vinna karlar eins mikið og
hér en samt eigum við framsæknustu fæð-
ingarorlofslöggjöf í heimi. Þess ber þó að
geta að íslenskir karlar eru farnir að vinna
minna og má merkja það á orðum ýmissa
atvinnurekenda. Nú síðast var verið að
benda á að fjölga þurfi læknum þar sem
þeir séu ekki tilbúnir að vinna allan sóla-
hringinn lengur, hvort sem um karla eða
konur er að ræða.
Karlar í kvennaheimi
Þegar löggjöf sem þessi er samþykkt liggur
beinast við að velta því fyrir sér hvort karl-
ar muni nýta sér þessi nýju réttindi og taka
fæðingarorlof. Umönnun er gjarnan talinn
meðfæddur eiginleiki kvenna
og því spurning hvort fólk
telji að karlar geti sinnt
ungabörnum. Þorgerður
Einarsdóttir gerði rann-
sókn, í samstarfi við
Reykjavíkurborg, um
karla í fæðingarorlofi
(1998). Rannsóknin er
m.a. merkileg fyrir þær
sakir að verið er að kanna
hvort karlar geti sinnt ný-
fæddum börnum sínum eins og
konur gera. Rannsóknin leiddi í ljós að
þeir sem þátt tóku í henni gátu það. Þeir
gátu meira að segja gefið börnum sínum
„á brjóst" í gegnum pela enda orðið einfalt
að fá mjaltavélar leigðar. En þó við
komumst að því að karlar geti sinnt ný-
fæddum börnum sínum, og það sé ekkert í
eðli kvenna sem geri þær hæfari en karla til
að sinna ungabörnum, þá er hugmyndin
um hina meðfæddu móðurhyggju lífsseig.
Algengir fordómar sem karlar verða t.a.m.
fyrir á kvennavinnustöðum er að þeir séu
hommar. Þannig hljóti karlkyns hjúkrunar-
fræðingur að vera hommi því annars væri
hann varla hjúkrunarfræðingur. Með þess-
um fordómum er gert ráð fyrir því að
hjúkrunarstarfið sé nátengt hinni móður-
legu umhyggju, ásamt því að gert er ráð
fyrir því að hommar geti mögulega haft
þessa meðfæddu eiginleika sem starfið
krefst. Þetta er auðvitað alrangt þar sem
hjúkrunarstarfið er krefjandi faggrein sem
12 • VERA