Vera - 01.04.2001, Síða 32

Grein og viðtöl: Jóna Fanney Friðriksdóttir Myndir: Þórdís Ágústsdótti
Nennir þú
að flokka
sorp?
Ekki alls fyrir löngu fengu íbúar
Stór-Reykjavíkursvæðisins segul-
spjald að gjöf fró Sorpu til að
smella ó ísskópinn með skilaboðun-
um: Munum að flokka og skila! Eftir
að þessi fallega og hagnýta gjöf
barst inn um bréfalúguna hófust
umræður ó vinnustað mínum um
flokkun sorps. Þar kom í Ijós að
flestir vinnufélaga minna trúa því
einfaldlega ekki að sorpið sem við
flokkum fari til endurvinnslu.
Leti eða vantrú?
í umræðunni um sorpmálin sögðust
flestir vinnufélaga minna ekki nenna
að flokka þar sem það væri of mikil
vinna til einskis. Aðrir sögðu eldhús
sitt vera eins og litla sorpstöð; pitsu-
kassar, mjólkurfernur og dagblöð
vellandi út um skápa og gólf auk þess
sem heilu og hálfu frídagarnir færu í
að koma þessu á sinn stað. f stað
meðvitaðrar umræðu um gildi þess að
vera þátttakandi í náttúrlegu hringferli
var það volæði, eymd og línulaga
þankagangur sem einkenndi umræð-
urnar. „Þetta endar allt í urðun," eða
„Ég nenni þessu ekki lengur," var við-
kvæðið.
Neytendur ekki einu aðilar
mólsins
Ekki er réttlætanlegt að draga vísinda-
legar niðurstöður útfrá umræðu um
sorpmál yfir kaffibolla á vinnustað. Og
vfst er að æ fleiri landsmenn hafa gert
flokkun og skilun að hversdagslegri at-
höfn. Okkur er ekki vorkunn að þurfa
að flokka og skila. Okkur ber skylda til
að sinna þessu sem neytendur. En
umræðurnar gefa hins vegar vísbend-
ingu um að í byrjun 21. aldar er það
enn ekki sjálfsagður hluti af lífsstíl ís-
lendinga að flokka og skila úrgangi til
endurvinnslu. Hvað vantar á? Sannar-
lega vantar hér hugarfarsbreytingu. En
við neytendur erum þó ekki einu aðilar
málsins. Það virðist vanta heildstæða
áætlun og það er stjórnvalda, stofnana
og annarra hagsmunaaðila að leiða
vagninn í þessum efnum; að fræða
okkur enn betur og brýna fyrir okkur að
við séum þátttakendur í mikilvægu
hringrásarferli. Við þurfum meira en
fallegt segulspjald til að hengja á ís-
skápa sem hvatningu. Við þurfum
heildarmynd. Hringferli. Upphafog
endi.
Skólakerfið og umhverfis-
vernd í verki
f þvf samhengi er vert að spyrja hvað
við uppalendur, foreldrar og mennta-
kerfi, séum að gera til að fræða skóla-
börnin okkar í skilningi og þekkingu á
náttúrulegu hringferli úrgangs. Víst er
að við foreldrar á mínum vinnustað
erum ekki til fyrirmyndar. Einhverja
bóklega umhverfisfræðslu fá börnin í
skólum landsins í dag. Þegar kemur
að umhverfisvernd í verki í skólum
hérlendis blasir hins vegar við önnur
mynd. Örfáir skólar eru til fyrirmyndar,
(t.a.m. Selásskóli), hafa tekið að flokka
lífrænt frá ólífrænu og eru með eigin
jarðgerð. Sumir skólar hafa staðið fyrir
„átaki" í flokkun ferna í stuttan tíma en
í langflestum skólum landsins er
mjólkur- og ávaxtadrykkjarfernunum,
bananahýðinu, plastfilmunni utan af
samlokunni hins vegar hent í einn og
sama rusladallinn í skólastofunni.
Eiga skilaboðin „Munum að flokka og
skila" einungis við heimafyrir? Og þá
aðeins að hluta til - því sumt er flokk-
að og annað ekki.
Heildarmyndina vantar
Um 35 % þess úrgangs sem berst til
Sorpu í dag fer til endurvinnslu - hin
65 % eru urðuð. Eins og fram kemur í
viðtali við kynningar- og fræðslufull-
trúa Sorpu eru í dag 25 endurvinnslu-
flokkar hjá fyrirtækinu fyrir þessi 35 %.
Enn sem komið er er ekki farvegur fyrir
stærstan hluta sorpsins sem er lífrænn
heimilisúrgangur (lfffræðilega niður-
brjótanlegur). Talið er að a.m.k. 40 %
af heildarmagni heimilissorps séu líf-
ræn efni. Þessi efni eru enn í dag að
mestu leyti urðuð. Af því mikla magni
sorps er til fellur frá veitingahúsum og
öðrum atvinnurekstri er talið að þetta
hlutfall séa.m.k. helmingi hærra.
Sorpa hefurt.a.m. endurvinnslufarveg
fyrir garðaúrgang, kertavax og pitsu-
kassa en samtímis megum við henda
dömubindum, bleijum, ljósaperum (ja,
hvað með þær: gler og málmur?), ban-
anahýði og jógúrtdósum í einn graut f
tunnuna í bakgarðinum. Sumt ber að
flokka niður í smæstu einingar annað
ekki.
Erum bundin tilskipunum
Evrópusambandsins
í urðunartilskipun Evrópusambands-
ins, sem við íslendingar erum bundin
af, er m.a. kveðið á um að árið 2016
skuli urðun á lífrænum úrgangi hafa
minnkað um 65% frá því sem var árið
1995. í tillögum þessum er hvatt til
heimajarðgerðar og að aðildarlöndin
komi upp miðlægum jarðgerðarstöðv-
um til meðhöndlunar á lífrænum úr-
gangi. í samtali við kynningar- og
fræðslufulltrúa Sorpu kemur fram að
enn er ekki búið að ákveða hvaða leið
fyrirtækið fetar til að koma til móts við
þessar kröfur. Samkvæmt skýrslu
Sorpu, þar sem bornar eru saman hin-
ar ýmsu aðferðir við vinnslu lffræns úr-
gangs, er svokallaður orkuhleifur í
samanburði við aðrar aðferðir jarð-
gerðartalin fjárhagslega hagkvæmasta
leiðin og styður núverandi flokkunar-
leiðir fyrirtækisins.
í ársskýrslu Sorpu fyrir árið 1999
var bókfærður hagnaður fyrirtækisins
31,4 milljónir. Hagnaður ársins á und-
an var 40,2 milljónir. Hvort orkuhleif-
urinn uppfylli skilyrði Evrópusam-
bandsins um urðunarhlutfall sorps og
meðferð á lífrænum úrgangi er alls
óvíst. Ef Evrópusambandið gefur orku-
hleifnum ekki grænt ljós getum við þó
alltaf sótt um undanþágu á sviði um-
hverfismála í alþjóðasamfélaginu!
> 2006 skal urðun lífræns úr-
gangs hafa minnkað um 25% af líf-
rænum úrgangi sem myndaðist
1995.
> 2009 skal urðun lífræns úr-
gangs hafa minnkað um 50% af líf-
rænum úrgangi sem myndaðist
1995.
>2016 skal urðun lífræns úr-
gangs hafa minnkað um 65% af líf-
rænum úrgangi sem myndaðist
1995.
32