Vera - 01.04.2001, Side 52

Jóna Fanney Friðriksdóttir
Beinþynning
talin
heilsufarsvandamál
21. aldarinnar
Beinvernd eru landssamtök áhugafólks um
beinþynningu, jafnt leikra sem lærðra. Vera
hitti starfsmann Beinverndar, Halldóru Björns-
dóttur, íþróttafræðing að máli til að fá svör við
nokkrum algengum spurningum um beinþynningu.
Hvað er beinþynning?
Beinin eru lifandi vefur sem inniheldur kalk og er í
stöðugri endurbyggingu allt lífið á enda. í ungum lík-
ama er niðurbrot og nýmyndun vefsins hröð en á efri
árum hægist á þessu ferli. Á aldrursskeiðinu milli tví-
tugs og fertugs er jafnvægi þarna á milli og bein-
magnið helst stöðugt. Beinmassinn er því mestur á
þessum aldri. Röskun á jafnvægi beinmyndunar og
beinniðurbrots veldur því að beinvefurinn rýrnar og
það ástand skapast sem við köllum beinþynningu.
Við beinþynningu þynnist hin harða og þétta skurn
beinanna og frauðbeinið, sem fyllir hol þeirra, gisnar.
Við þetta minnkar styrkurinn, beinin verða stökk og
hætta á brotum eykst við minnsta átak.
Hver er meginorsök beinþynningar?
Ástæður þess að fólk verður beinþynningu að bráð
eru margar. Algengasta orsökin eru hormónabreyting-
ar sem verða í líkama kvenna við tíðahvörf þegar
estrogen (kynhormón) virknin minnkar. Beintap er oft
mikið fyrsta áratuginn eftir tíðahvörf. Konur eru í
þrefalt meiri hættu en karlar á að fá beinþynningu.
Aðrar orsakir og áhættuþættir eru: erfðir og aldur, þ.e.
hættan á beinþynningu eykst með aldrinum. Einnig
eru grannvaxnar og smábeinóttar konur í meiri
áhættu en þrekvaxnar konur, lítil líkamleg hreyfing og
léleg næring orsakar það að líkaminn fær t.a.m. ekki
nægilegt kalk úr fæðunni.
Er beinþynning arfgeng?
Líklegt er talið að hámarksbeinstyrkur sem næst sé
að hluta til bundinn erfðum og hugsanlega stjórna
erfðir einnig beintapi. Beinþynning er algengari í
sumum fjölskyldum en öðrum og það eykur líkurnar á
því að afkomandi fái sjúkdóminn hafi móðir eða faðir
fengið beinþynningu.
Er beinþynning útbreiddur sjúkdómur?
Beinþynning er mjög útbreiddur sjúkdómur sem
milljónir manna um allan heim stríða við. Flestir vita
ekki að þeir eru með beinþynningu því sjúkdómurinn
er einkennalaus uns beinin eru orðin svo stökk og
viðkvæm að þau brotna við minnsta áverka. Afleið-
ingar beinþynningar eru beinbrot við lítinn áverka,
einkurm á efri árum. Algengust þessara brota eru
framhandleggsbrot, hryggsúlubrot og mjaðmabrot.
Það eru þessar afleiðingar beinþynningar sem við
þurfum að koma í veg fyrir vegna þess að þau eru
þjáningarfull fyrir þau sem fyrir þeim verða og dýr fyr-
ir þjóðfélagið. Beinþynning greinist svipað á íslandi
og í nágrannalöndum okkar. Sjúkdómurinn er al-
gengastur hjá hvíta kynstofninum, þ.e. hvít kona er í
tvisvar sinnum meiri áhættu en t.d. svört kona á
sama aldri.
Hvað með forvarnir - hvað er hægt að gera til að
koma í veg fyrir beinþynningu?
Þótt beinþynning sé alvarlegt heilsufarsvandamál þá
er ýmislegt hægt að gera og eru forvarnir mikilvægar.
Það að byggja upp beinin, sérstaklega fyrir þrítugt, er
talin besta vörnin gegn beinþynningu og síðan að lifa
heilbrigðu lífi, allt lífið, sem felur m.a. f sér hæfilega
hreyfingu, góða næringu með nægu kalki og D-víta-
míni, forðast reykingar með öllu og neyta áfengis í
hófi. Fyrir konur getur hormónameðferð verið góð for-
vörn við tfðahvörf. Það er mikilvægt að fara í bein-
þéttnimælingu eftir tíðahvörf, sérstaklega ef það er
ættarsaga um beinþynningu eða beinbrot við lítinn
áverka. Beinþéttnimæling er einföld og sársaukalaus
rannsókn, ákveðin gerð röntgenrannsóknar sem mæl-
ir kalk í beinum og segir þannig til um ástand bein-
anna og hvort um beinþynningu sé að ræða.