Freyr - 01.07.1947, Blaðsíða 47

FREYR
229
ild hafa á beztu landsvæðunum, hvernig
tekst að ná á eina hendi umráðum yfir
landi til stofnunar byggðahverfa. Að vísu
er það svo, að í leiguábúð eru 38.1% af
jörðum í landinu, og vænta má, að í þeim
hluta séu margar jarðir, er hafi góð skil-
yrði til búrekstrar á nútíma mælikvarða.
Nýbýlastjórn hefir, samkvæmt lögunum,
skipað nýbýlanefndir fyrir allar sýslur
landsins. Nefndir þessar hafa það hlut-
verk að vera forráðamönnum sveitarfélag-
anna til aðstoðar, svo og einstaklingum
innan héraðs, er tryggja vilja sér jarðnæði
með stuðningi laganna. En aðalhlutverk
nefndanna er þó að vera nýbýlastjórn til
aðstoðar og ráðuneytis um undirbúning,
skipulagningu og famkvæmdir, er gerðar
verða fyrir atbeina laganna í viðkomandi
héraði. Starf nefndanna er því margþætt
og þýðingarmikið til áhrifa um, hver stefna
verði tekin upp um framkvæmdir á
hverjum stað.
Þar, sem stofnað yrði til byggðarhverfa
eða horfið að því ráði að þétta byggð í
sveitum, með stofnun einstakra nýbýla,
gera lögin ráð fyrir stofnun byggðafélaga.
Markmið þess félagsskapar er að vinna að
framkvæmdum þessum á félagslegum
grundvelli með þeirri aðstoð, sem lögin
heimila og nýbýlastjórn veitir. Byggðafé-
lögunum er ætlað að hafa ákvörðunarvald
urn búrekstrarfyrirkomulag, og hverjar
stofnanir í byggðinni, byggingar, vélar,
eða önnur tæki, skuli vera félagseign.
Eins og gefur að skilja er þróun þessara
mála í mótun og á langt í land, að fulln-
aðarákvarðanir geti orðið teknar um ein-
stök framkvæmdaatriði. Þess munu allir
óska af heilum hug að hin nýja löggjöf
um landnám, nýbyggðir og endurbygging-
ar í sveitum, megi verða landbúnaðinum
og þjóðinni allri til farsældar.
Pálmi Einarsson.
Sveitin og bærinn
Allt frá landnámi Ingólfs og fram á nítj-
ándu öld, festu svo að segja allir íbúar
landsins byggðir og ból í sveitunum. Frá
ystu andnesjum til innstu byggða, í döl-
um og á heiðum uppi, var landið numið og
nytjað af bændum, sem lifðu og störfuðu
hver á sínu heimili.
Að sjálfsögðu voru heimilin misjafnlega
stór. Á höfuðbólum sögualdarinnar var oft
fjölmenni, en á kotbæjum var fjöldi heim-
ilisfólksins takmarkaður af stærð fjöl-
skyldnanna.
Landið var nytjað, en jafnframt voru
gæði sótt í skaut sjávarins umhverfis
ströndina, án þess að þar myndaðist þétt-
býli, sem kallast gæti bæir eða þorp. Á
síðustu áratugum hefir skipting þjóðar-
innar, eftir atvinnugreinum, orðið allt önn-
ur en fyrrum. Hópar fólks hverfa úr sveit-
unum og festa byggð við sjóinn. Þar hafa
þorpin, kaupstaðirnir, bæirnir og borgin
myndast. Á meðal annarra þjóða hafa
þorp og bæir einnig myndast úti um sveitir.
Ef til vill verður einnig svo hér síðar.
Tilvera fólksins, í þorpum og bæjum
hér á landi, byggist fyrst og fremst á sjó-
sókn og þeim störfum, sem framleiðslu
síávarafurða eru samfara, og samtímis
hefir iðja af öðru tagi þróast og veitt mörg-
um höndum atvinnu og lífsframfæri.