Prentarinn - 01.01.1972, Blaðsíða 24

Sigurður A. Magnusson,
ritstjóri:
BÓK ER
BEZT VINA
Því hcfur lengi verið spáð, að bókin muni fyrr
eða síðar liUa í lægra haldi fyrir öðrum og álnifa-
meiri fjölmiðlum — Utvarpi, sjónvarpi, kvikmynd-
um — og að kassettur, hcimilistölvur og önnur á-
móta galdratæki muni flýta fyrir þeirri þróun. Um
það þarf varla að hafa mörg orð, að allar þessar
uppfinningar 20.aldar hafa markað bókinni þrengra
svið en hún hafði um skeið. Á hitt er samt jafnframt
að líta, að bókaútgáfa í stórum stíl (il almennings-
þarfa er tiltölulega ungt fyrirbæri í menningarsög-
unni, og lnin hefur farið sívaxandi í helztu löndum
hins tæknivædda heims, að ekki sé minnzt á van-
þróuðu löndin sem eru mörg að stíga sfn fyrslu
skref á Jiessuin vettvangi, en þar ríkir raunverulegt
bókhungur.
Árið 1970 voru gefnar úr 546.000 bækur f heimin-
um, sumar þeirra í milljónaupplögum, og er sú tala
helmingi hærri en árið 1950. Fjórar af hverjum
fimm bókum eru gefnar út í háþróuðum iðnaðar-
löndum, þ. e. a. s. Evrópu, Sovétríkjunum, Banda-
ríkjunum og Japan. Helmingur allra bóka lieimsins
kemur út í Evrópulöndum öðrum cn Sovétríkjun-
um. Árið 1970 gáfu Bandaríkin og Sovétríkin út
svipað magn bóka, 79.530 (Bandaríkin) og 78.899. í
Japan komu úl 31.249 bækur og í Indlandi 14.141,
sem cr langhæsta lala meðal vanþróuðu landanna.
í Rómönsku Ameríku allri með 280 milljónir fbúa
komu út 15,000 bækur. í vanþróuðu löndunum búa
tveir þriðju hlutar mannkyns, en þar er einungis
gefinn út einn fimmti hluti þeirra bóka sem koma
á markaðinn.
I'egar litið er á viðfangsefni þeirra bóka, sem
komu út 1970, cr athyglisvert, að álta af tíu mestu
bókaúlgáfujtjóðum veraldar (Bandaríkin, Veslur-
Þýzkaland, Bretland, Japan, Frakkland, Spánn, Ind-
land og Holland) höfðu fagurbókmenntir (skáldskap
og gagnrýni) efstar á blaði, en hinar tvær (Sovétrík-
in og Pólland) liöfðu bækur um atvinnumál í efsta
sæti. Rúmlega 14% af bókum og bæklingum, sem
komu út 1970, voru fagurbókmenntalegs eðlis, en
rúm 7% fjölluðu um atvinnumál. í þriðja sæti voru
stjórnmál og stjórnvísindi, sfðan talsvert miklu
neðar náttúruvisindi, menntamál, saga og ævisögur,
lög og listir. í þessu yfirliti eru kennslubækur með-
taldar.
Bókabrennur
Bókin virðist seinsagt enn sem fyrr gegna veiga-
miklu hlutverki í menningarlífi jarðarbúa, enda
hafa á síðustu 20 árum um 800 milljónir manna
hætzt í hóp þeirra, sem læsir eru, og í augum
þessa fólks nálgast bækur að vera helgigripir. Bóka-
brennur eru orðnar svo illa séðar af öllum þorra
manna, að þær slaga uppí galdrabrennur fyrri alda
eða jafnvel þjóðarmorð. En þær voru þvf miður
næsta algengar fyrr á öldum. Ts’in Sjíhúogtí keisari
í Kína lagði svo fyrir árið 213 fyrir Krist, að allar
viðartöflur — bækur Jieirra tíma — skyldu bornar á
bál í hegningarskyni við þá liöfunda sem gagn-
rýnt liöfðu stjórn hans. Sögusagnir hermdu að hann
hefði framið þetta ódæði til að tryggja, að fólk tal-
aði einungis um hann og tvö ótrúleg afrek hans:
eyðileggingu allra bóka og byggingu Kínamúrsins.
En einhverjir hugprúðir mcnn lögðu líf og limi f
hættu til að bjarga nokkrum viðartöflum, og cru
þær sennilega fyrstu neðanjarðarbókmenntir sög-
unnar. — Medar eyddu bókasafni Asúrpanípals,
kristnir menn lögðu bókasafnið í Alexandríu í rúst,
Játvarður konungur VI lét eyðileggja hið verðmæta
háskólabókasafn í Oxford, siðbótarmenn eyðilögðu
fjölmörg dýrmæt klausturbókasöfn, og þannig mætti
lengi telja, samanber bókasöfnin í Padua, Ferrara,
Cordova, Amsterdam og Brússel, sem öll voru eyði-
lögð af manna völdum.
Fyrir daga prentlistarinnar voru brennur hand-
hæg aðferð til að koma bókum fyrir kattarnef, en
eftir Gutenberg er harla torvelt að útrýma bók
með öllu. Þessvegna var gripið til þess úrræðis að
22
PRENTARINN