Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1934, Blaðsíða 110

92
Tímarit Þjóðrœknisfélags íslendinga
Tíðrætt hefir mörgum verið um
frelsisanda “Fjölnismanna” og er
jmð að verðleikum. En minna lief-
ir verið rætt um frelsisj)rá ís-
lenzkrar alþýðu, sem kom í Ijós þá
Ameríku f erðir hófust! Þá eru að
byrja ný tímamót í sögu íslands.
Stjórnarskráin hefir nýlega verið
veitt fyrir tilverknað fullhugans
fræga, Jóns Sigurðssonar. Nýr
frelsisandi gagntekur hugi þjóðar
innar; alt hið stjórnarfarslega þó
aðeins í byrjun á frelsis-grund-
velli, því enn á þjóðin við kvöl og
harðrétt að búa. Sízt því að undra
þó margir gerist óþolinmóðir og
taki að hugsa: að nú sé annaðhvort
að duga eða drepast! Ameríka
blasir við ung og aðlaðandi og þau
verða leikslok, að stór hluti lands-
manna tekur sig upp og flytur bú-
ferlum af landinu. Meiri fórnfýsi
cr eigi unt að sýna í frelsisþágu,
en kveðja fyrir fult og alt ættir og
átthaga, skilja við frændfólk og
vini og snúa frá öllu, sem kærast
er og liugljúfast í lífinu.
Norrænir forfeður, sem Noreg
yfirgáfu og Island námu, hafa ver-
ið lofsungnir að maklegleikum.
Hvorir voru meiri hetjur, þeir eða
niðjar þeirra, því vil eg eigi þreyt-
ast við að svara. Gera má þó ör-
lítinn samanburð þar á milli. Hinir
fyrnefndu eru auðugir í Noregi,
tignir menn og óðalsbændur. Bú-
ferlum flvtja þeir þannig að þeir
flytja auðinn með sér. Island er
þá ungt, og alfrjálst, þar “smjör
drýpur af hverju strái”; þar ger-
ast hinir norrænu víkingar einráð-
ir, því við enga mótstöðu eða mót-
spyrnu er að etja.
Niðjar þeirra liafa átt við skort
og harðræði að búa í margar aldir.
Berskjaldaðir og blásnauðir hafa
þeir barist og lífi haldið. Frelsis-
þrá grípur hugi þeira og þeir
flytja til Ameríku. Þar sogast
'þeir, fátækir og fákunnandi, inn í
samkepni við undankomin þjóð-
brot stórþjóðanna. Þannig leggja
þeir hið mikla meginland undir
sig frá hafi til hafs, að segja má,
því við frumbýlisþrautir hafa þeir
barist sigurvegandi hendi, livar
sem þeir liafa verið búsettir.
Iívorir voru meiri hetjur forfeð-
urnir norrænu, eða niðjar þeirra,
vestur-íslenzku landnámsmcwiirn-
ir?
III.
Ein af bygðum vorum var nefnd
Nýja ísland, eða Ný-ísland. Allar
íslenzkar bygðir hefði mátt nefna
því nafni, því í upphafi voru þær
allar Island í nýrri mynd. Heim-
ilislíf og hugsunarháttur bygðar-
búa eins íslenzkt og gat verið.
Heimilissiðir allir íslenzkir. Til
dæmis, mun það liafa átt sér stað
í eigi svo fáum bjálkakofum, að
sögmr væri lesnar upphátt og rím-
ur kveðnar á hinum löngu vetrar-
kvöldum. Hver bygð átti völ á
mörgum góðum “lesurum” og
kvæðamönnum.
Svo íslenzkir gerast þá þeir
staðir, er áður voru óbygð, að oft
voru huldufólkssögur og drauga-
sögur sagðar þeim ungu i kvöld-
rökkrinu. Þeir ungu, sem fæddir
voru hérna megin hafsins, fengu
þar að kynnast “Þorgeirsbola”
og' “Skottum,” og boli sá dró
húðina enn þá á eftir sér og Skott-
urnar voru all-ófrýnar! Engir
ættu því að verða hissa, þó margir
af þeim yngri væri myrkfælnir í