Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2005, Blaðsíða 277

Séu afleiðingarnar af öllum hugsanlegum atburðum hafðar í sömu einingu, t.d. fjöldi
látinna, er hægt að varpa áhættunni upp í svokallað F-N línurit þar sem F er tíðni slysa
en N fjöldi dauðsfalla í hverju slysi. Niðurstaðan er einnig kölluð samfélagshætta vegna
þess að hún sýnir líkur á því að fleiri en einn látist í sama atburðinum. Einu lögfestu
viðmiðunarmörkin sem til eru um áhættu hér á Islandi eru vegna snjóflóðahættu. Þessi
mörk eru hinsvegar bundin við áhættu einstaklinga en ekki samfélagsáhættu.
Einstaklingsáhætta sýnir eingöngu líkurnar á því að einn einstaklingur látist en tekur
ekki tillit til samþjöppunar áhættu. Með samþjöppun áhættu er átt við óhapp með
mörgum látnum.
Ákvörðun á viðunandi áhættu
í nútímasamfélagi eru miklar kröfur um mikið öryggi en jafnframt um að peningum sé
varið skynsamlega. Með öðrum orðum; öryggið má ekki kosta of mikið. Meðal annars í
ljósi þessa hafa verið sett fjögur markmið sem áhættusöm starfsemi þarf að uppfylla
(Davidsson, Lindgren, Mett,1997).
1. Raunsæi
Starfsemi á ekki að fela í sér áhættu sem hægt er að minnka eða komast hjá með
raunhæfum aðgerðum.
2. Hlutfallsleg áhætta
Heildaráhætta sem fylgir einhverri starfsemi á að vera í réttu hlutfalli við ávinn-
inginn.
3. Dreifð áhætta
Áhætta á að vera eins dreifð yfir samfélagið í hlutfalli við ávinninginn sem af henni
stafar. Þetta þýðir að nokkrir einstaklingar eða hópar mega ekki bera áhættu sem
er ekki í réttu hlutfalli við ávinninginn sem þeir fá af starfseminni.
4. Forðast hamfaraslys
Betra að hafa mörg slys með litlum afleiðingum sem björgunaraðilar ráða vel við
en fá slys með mjög alvarlegum afleiðingum.
Séu veggöng gerð samkvæmt ströngum og viðurkenndum stöðlum má segja að markmið
1 sé uppfyllt. Almennt má segja að veggöng feli í sér áhættu sem er í réttu hlutfalli við
þann ávinning sem þau gefa notandanum, m.a. í formi styttri tíma, betra umhverfis og
fleira. Áhættan er dreifð og einungis notendur (sem njóta ávinnings) bera áhættu.
Markmið 2 og 3 er því tiltölulega auðvelt að uppfylla. Afleiðingar af brunum í göngum
geta vissulega valdið hamförum eins og dæmin hafa sýnt. Erfiðast er því að uppfylla 4.
markmiðið en með viðeigandi öryggisbúnaði og viðbúnaði má lágmarka líkur á því að
hamfarslys eigi sér stað.
Til að staðfesta að öll markmiðin, aðallega nr. 4, séu uppfyllt þarf yfirleitt að framkvæma
nokkuð ítarlega áhættugreiningu og bera áhættuna saman við fyrirfram ákveðin
viðmiðunarmörk. Viðmiðunarmörk áhættu fyrir umferð á íslandi eru ekki til. Nokkrar
leiðir til ákvörðunar á viðmiðunarmörkum koma til greina.
I nágrannalöndunum Noregi og Svíþjóð voru viðmiðunarmörk ákveðin, t.d. fyrir
Björvika-göngin í Osló og Eyrarsundsbrúna milli Malmö og Kaupmannahafnar, með því
að bera áhættuna í þessum mannvirkjum saman við áhættuna á sambærilegum opnum
Tækni- o g vísindagreinar
2 7 5