Fjölnir - 30.10.1997, Qupperneq 8

/
/
Hannes Lárusson Snerting
„Hver pissaði í
púðrið? Efallt vœri
eðlilegt tœkju hér
upp þráðinn þau
Halli og Ladcli,
Biggi og Bjami,
Hosi og Posi,
Nordal og Kvaran,
Öm Ingi, Magnús
Scheving og Þor-
valdur eða eitt par
afheiðvirðu lista-
hjónunum með
œmti og skræmti og
botnuðu þetta með
slagorði Péturs,
Kristjáns ogfélaga:
Eitthvað einfalt. “
þjóðar. Aðdráttaraflið felst í sakleysinu. Fámennið
og úrræðaleysið í gegnum aldirnar hefúr skilið
sumt af landinu eftir ósnortið, en allt sem er
ósnortið, óræktað, er of saklaust til þess að vera
spennandi til lengdar, það vekur hins vegar hrifn-
ingu, ef til vill á endanum umhyggju, en ekki
djúpar og óstýrilátar ástríður. í þessu litla sam-
félagi hafa skapast hefðir þungar sem blý, sumar
mætti skilgreina sem byrði sögunnar, aðrar fund-
ið vígi í steinbörnum landsfeðranna.
Aldalöng undirokun, einangrun og fásinni
virðist á endanum hafa náð að stökkbreyta
nokkrum erfðavísum hjá þjóðinni. Þeir hafa getið
af sér valdahrokann, hina kotrosknu fávísi sem
kristallast í daðrinu og smjaðrinu sem haft er í
frammi hjá umboðsmönnum kóngsins; sem nú á
tímum þykjast borubrattir lénsherrar yfir skikun-
um þar sem leiguliðarnir hokra hver við sinn
þúfnabana. í koti karls er lyktin af viðbrenndu
soðningsfroðunni horfin og grauturinn sem ekki
gat hætt að sjóða, hættur að sjóða. Handfjalla
menn nú sleipan og mjúkan skyndibitann sem
heitir orku beint í æð, því mikið er að gera. Flóin
er líka horfin og hætt að minna kotunga á, með
því að bíta þá, að þrátt fýrir allt séu þeir í ein-
hverjum skilningi til. Og lúsin sýgur ekki lengur
blóð. Það er stökkbreyttur erfðavísir sem tekið
hefúr sér bólfesm í æðum þeirra og beinum.
Þrútin fés og bleik ásamt fiöktandi augum (vegna
þess að hann heldur að hugsanir hans, sem em
nú ekki allar beint fallegar, sjáist í augunum á
honum) er óbrigðult svipmót þegar þrælslundar-
genið bítur innan frá, bímr í blóðið og merginn.
Hinir krúttlegu (hvaða vinnuheiti viltu ann-
ars nota?) sveitahöfðingjar, umboðsmenn kóngs-
ins, lénsherrar, fýlgifiskarnir, erfðaprinsarnir og
prinsessurnar fölu með dreymnu steinaugun
annars vegar, og bleiku þrælarnir, tómthúsmenn-
irnir og kotungarnir augnstyggu hins vegar, líta
út, þegar þeir em hver með öðmm, eins og ást-
fangið par. Bleikt og hvítt — undir niðri em þeir
hræddir og víraðir — undir niðri kunna þeir að
hata hverjir aðra.
HeitMr arnutur
Enn kargaþýfi líkingamálsins, það sem kalJað er á
ensku „beating about the bush“ og þýðist á ís-
lensku „að fara eins og köttur í kringum heitan
graut“. Það sem ég á við er einfaldlega að íslenskt
menningarlíf, en íslenski myndlistarheimurinn
alveg sérstaklega, er markaður, mér liggur við að
segja sjúkur, annars vegar af valdahroka, fúmi og
einangmn þeirra sem fara með stjórn myndlistar-
stofnananna og hins vegar kyrkingslegri undir-
gefni listamannanna sjálfra sem jaðrar við hrein-
rækaða þrælslund. Hvor tveggja er vafalaust „í
góðu“ enda „allt er svo krúttlegt í kardimommu-
bæ“ eins og údendingarnir segja.
Auglýsing
A L L E R i A
kHORNIÐ^
Gallerí Hornið er hentugur vettvangur
fyrir minni listsýningar.
Allar nánari upplýsingar gefur Ólafur Engilberts
sími 5153862 & 5525659
Galleri' Hornið - djúpstæð og lifandi myndlist
/
andi forstöðumanni Listasafiis
Islands var bannað að vera úti
eftir 10 á kvóldin. („Bannað!
Af hverjum svo sem?“ Hefðum,
uppeldi, en ofar öllu vissunni
um það að návígið og sýnileik-
inn á vettvangi listarinnar og
lífiins grefur undan virðingu
fyrir því valdi sem fólkið
ímyndar sér að embœttið
og/eða uppruni hafi fiert
þeim.) Sá sem nú hefur tekið
við á að vera kominn úr
augsýn jyrir klukkan 8. “
Cott wð. ef allt wneii eðlíleg*
Ég er sjálfúr líka hluti af þessu. „Passaðu þig!“
Umhyggja?, stundum úr hörðusm átt. „Glanna-
skapurinn verður til þess að hann verður barinn
eins og harðfiskur með ógurlegum mjölni kerfis-
ins og frumpörtunum skipt upp á Kjaftaklöpp,“
vona aðrir. „Vanþakklæti!" segja þeir vammlausu
og hjálpsömu og gefá eftirfarandi ráð: „Mitt fólk
hefúr alltaf sagt: Það er best að vera ekki að eyða
tíma í að reyna að breyta hlutunum og allra síst
kerfinu, sem er jú kerfið okkar. Það sem mesm
máli skiptir er að vinna af einlægni og nýta hæfi-
leika sína sem best!“ „Þetta var nú gott ráð. Ég
skal koma þessu á framfæri."
Þú fýrirgefúr, ég held nú samt áffam upp-
teknum hætti, vegna þess að núverandi ástand er
á góðri leið með að kljúfa myndlistarheiminn
niður í óbætandi trúnaðarbresti milli allra þeirra
sem á menningu og list þurfa að halda til að geta
þrifist með reisn. Hér á ég jafnt við stofúanafólk-
ið sjálft, listskapendur og fólkið í landinu sem síst
má án listarinnar sinnar vera ef vel á að fára. Líf-
efnaffæði myndlistarheimsins, þögult afl hinna
stökkbreynu erfðavísa, hefúr gert lénsherra lista-
heimsins, listamennina og ofar öllu listina sjálfa,
deiga, linað allt dæmið upp. — Og nú gæti þessi
texti, áður en hann fer alveg úr böndum, snögg-
lega breyst í reyfara: Hver pissaði í púðrið? Ef allt
væri eðlilegt tækju hér upp þráðinn þau Halu og
Laddi, Bicgi og Bjarni, Hosi og Posi, Nordal og
Kvaran, Örn Ingi, Magnús Scheving og Porvaldur
eða eitt par af heiðvirðu listahjónunum með
æmti og skræmti og botnuðu þetta með slagorði
Péturs, KristjAns og félaga. „Eitthvað einfalt" og
styttu hér greinina með sóma, hefðu jafúvel náð
að skrifa hana alla til baka aftur fýrir upphafið.
Já, hver pissaði í púðrið? — Lati-Geiri er alla vega
með fjarvistarsönnun. Er þetta hluti af þessari
gamansemi sem var lofað?
Olíur, púður oa eldmóður
Það er athyglisvert umhugsunarefni að aðbúnað-
ur og vattvangur til myndlistariðkunar er betri
hér á landi en halda mætti. Aðstaða til listsköp-
unar er hér að mörgu leyti mjög góð. Víða ágæt
vinnuaðstaða svo sem hjá Myndhöggvarafélaginu,
Grafíkfélaginu og Straumi. Víða um iand að-
gangur að góðum gestavinnustofúm. Sýningarað-
staða á stór-Reykjavíkursvæðinu í heildina með
því besta sem gerist í hvaða landi sem er, bæði
hvað snertir stærð og gæði rýma. Myndlistar-
menn og þeir aðrir sem við myndlist sýsla em
upp til hópa vel menntaðir og margir með fjöl-
þætta reynslu af listrænni starfsemi. í vissum
skilningi hefúr fólkið í landinu auk þess mikinn
áhuga á listum.
Samt er eitthvað meira en lítið að. Einhver
þrúgandi kyrrstaða og fýla. Myndlistarheiminum
á íslandi má líkja við vistarveru einhleypings þar
sem haldin hafa verið mörg og löng partý, en
aldrei opnaður gluggi. Köfnunartilfinning og
klostrófóbía, hugarfárið í fjötrum, limirnir linir.
Vél myndlistarheimsins má líkja við ótótlegan
sótraft. Sótraft þennan þarf að taka í gegn og
slípa allan upp með olíum valddreifingar og sam-
vinnu á víxl. Hver vill ekki sitja í knáum torfæru-
dreka sem dansar yfir hvern hrygg og öldu knú-
inn orku útsjónarsemi, hugprýði og eldmóðs?
Vandinn tengist sem sagt rakettunum í rass-
gatinu. (Þetta á ekki að vera dónalegt. Gamalgró-
ið orðatiltæki, ekki laust við góða tilfinningu.)
Með öðrum orðum, það er nóg til af púðrinu, en
það hefúr blotnað með dularfúllum hætti. Það
þarf að koma rakettunum á rétta staði. Skilja ekki
allir þetta líkingamál? Þegar listaheiminum, ef
hann væri nú maður og kona, finnst eins og
hann sé með rakettu í rassgatinu (og búið er að
þurrka púðrið) er þá ekki allt í lagi?
Hrteðsla oa hrokl
Hver hefúr ekki upplifáð það að hafa mætt á
málþing þar sem listin er rædd, eða þá opnanir
eða sýningar þar sem vaxtarbroddur myndlistar-
innar er talinn vera hafður um hönd, ekki bara
einu sinni, heldur ár eftir ár, án þess nokkurn
tíma að hafá séð til þeirra sem eru skipaðir til
þess að stjórna opinberum afskiptum og rekstri
einmitt þessa málaflokks? í rauninni verða lista-
mennirnir að koma til þeirra í þær stofnanir sem
þetta fólk vinnur í, stofnanir sem þó í allri um-
sýslu byggjast nær eingöngu á myndlistarlegum
ffamkvæmdaratriðum. í íslenskri menningu, en
þó sérstaklega í allri stjórn myndlistarmála, ríkir í
reynd lénsskipulag útfært að mesm í anda em-
bættismannakerfisins danska frá 19. öld þar sem
samskipti þeirra sem stjórna þessum stofúunum
og myndlistarmannanna er eins og milli smá-
höfðingja og leiguliða, eða eins og þetta var í ís-
lenska sveitasamfélaginu löngum, milli stórbænda
og embættismanna kóngsins og tómthúsmanna
og kotkarla. Embættismenn stíga aldrei fáeti inn í
kotin og tómthúsin, nema með þeim sé fýlgdar-
lið og þá helst údendingar sem þarf að sýna ís-
lensku orginalana, þó aðeins í stuttan tíma, í
náttúrlegu umhverfi.
Á fýrri árum virtist þetta kerfi geta gengið þar
sem embættismenn og höfðingjar (það er víst
ekki til siðs að setja dæmið upp með þessum
hætti þar sem ein af helstu goðsögnum íslenska
samfélagsins er að það sé ólagskipt), margir af
„Hvemig vœri nú
að prófa kokteilinn:
„Paradís“:
H10 appelsínudjús,
3/10 apríkósulíkjör,
6/10 gin. Hristist. “