Fjölnir - 30.10.1997, Page 18

Fjölnir - 30.10.1997, Page 18
Hannes Sigurðsson Upplýsingabrögð sem myndlist Aldrei Hafa ffleii anir verið kærð Ungur maður með bláa VIK- ING-húfu fremur hrottalega nauðgun á kornungrí stúlku Hrisnrhðislans.mmðain I Rpiiltjawík æfr»mI«T»lu I nu» «1 )tUI fU«: p»xj um (nS vtnini «W»i v ju pvim lilkytnu um að dlir hnwll ■>* ímuiUI wð ru/minhu tuAurlri v»r ikvwV Ið »ð Uk* lil Ixlu lyul oið .Niðmniriðui «1 l-.-lm unr rmðuai rr:i Jwr nOFM»»*mkl»- *l»'nu:i KryitavAur mun cUi •Attuð* >*lui', h*o«tl liArtMC*- „ rim* lurl* mmðipn \ I Nkmrn vg ttt l»f (K ■Hcki vl»i l>»n rru Æxi\v nc lui* l tirurku- VflCTumjr S>> húwxi Möouf l jHéjj .VIO H»uut. triyi íxiO »( v>0 !«•»» tn milið rr opi^!*r» kaupum v|0 uA*il hmlM [ I llagkaup * **|9< Krnlln. úut, m |»»»r hraklailr [ ÓUPPLÝST ÍSLENSK SAKAMfl'l > „En til að viðhalda sjálfum sér verða jjölmiðlar líka að vera sveigjanlegir, alltafað svipast um eftir hópum með sérstök áhugamál, sameiginlegum yfir- lýsingum auk þess sem er annarlegt, œsilegt og hneykslanlegt. “ viðhafnar í þessu látlausa umhverfi sem hefur verið annað heimili margra viðskiptavina þess svo áratugum skiptir — listamanna, skálda, tón- skálda, leikara, heimspekinga, sérvitringa, geð- fadaðra, stjórnmálamanna, blaðamanna, verka- lýðshetja, fínna ffúa og óbreyttra borgara af göt- unni. Mokka endurspeglar á margan hátt í hnot- skurn sögu íslensku framvarðarsveitarinnar ffá og með tíma abstraktkynslóðarinnar, en að auki hef- ur alltaf verið sterk hefð fyrir því að leyfa byrj- endum, frístundamálurum og utangarðsmönnum að spreyta sig þar á veggjum. Ég ákvað að nýta mér þessa löngu og afar fjölskrúðugu hefð og einsetti mér að leiða sýning- arstefnu Mokka að sinni anarkistísku eða þverfag- legu niðurstöðu, að vísu á mjög yfirvegaðan hátt, þannig að áhorfándinn vissi aldrei hvað kæmi næst. Mér hefúr meira að segja tekist að koma sjálfúm mér á óvart nokkrum sinnum með því að setja upp sýningar bara vegna þess að þær féllu mér alls ekki í geð. Er hægt að verða öllu opnari („alternadve“? Auk sýninga á verkum þekktra innlendra listamanna, nýútskrifaðra myndlistar- nema og frístundamálara hafa verið haldnar sam- sýningar og þemasýningar. Indverskar smámyndir ffá 17. öld (nóvember 1991), japanskar tréristur ffá 18. öld (desember 1993) og verk margra frægustu nafnanna í heimi samtímalistarinnar hafa einnig verið sýnd — og þannig hefúr HiU-NflKKllKH MENNINGAR- OG LISTASTOFNUN HAFNARFJARÐAR OPIÐ FRÁ 12 TIL 18 ALLA DAGA NEMA ÞRIÐJUDAGA 27.9. TIL 13.10. Gunnar Kristinsson 18.10 til 27.10. Myntsafnarafélagið 1.1 l.til 24.11. Rebekka Rán 29.11. til 23.12. Brian Pilkington 6.12. til 23.12. Ása Gunnlaugsdóttir og Taru Harmaala Mokka orðið einstök deigla há- og lágmenningar. Öðrum megin á hinu fjölþjóðlega litrófi em listamenn á borð við Jenny Holzer (október 1994) , Peter Halley (febrúar 1995), Carolee SCHNEEMANN (ágÚSt 1994) Og KOMAR Og WlELAMID (janúar 1996), sem héldu sýningu á „Effirsóttasta og síst effirsótta málverki á íslandi“, og hinum megin alræmdir myndlistarmenn eins og Joel- Peter Witkin (júlí 1994), Bob Flanagan (apríl 1995) , Sally Mann (ágúst 1994) og Andres Serr- ano (júní 1996). Það er sitthvað að sýna verk þessara listamanna í hvítþvegnu listhúsi eða safni og að láta þá kynna málstað sinn mórölskum meirihlutanum á kaffihúsi úti í hafsauga. En fleira kemur til. Þótt það hafi verið regla ffemur en undantekning að íslenskir listamenn öfluðu sér menntunar erlendis, einkum annars staðar í Evrópu og í Bandaríkjunum, hafá að- gerðastefna og félagslega sinnaðar hreyfingar á borð við Dada, fútúrisma, súrrealisma, Neo-Geo, líkamslist („body politics“) og róttækan femín- isma aldrei almennilega náð hingað tíl lands. Það er eins og slíkur hugsunarhátmr hafi verið tekinn í tollinum. Sennilegri skýring á þessum skorti á herskáum ögrunaraðgerðum em hins vegar smæð og skyldleikatengsl samfélagsins sem hafa komið í veg fyrir að hér myndaðist nokkurn tíma raun- veruleg andófshreyfing. Listír hér á landi hafa yfirleitt hneigst að hinu ljóðræna og hljóðláta og smtt á sinn varfærnislega máta ríkjandi viðhorf. Viðtökur fjölmiðla hafa gjarnan verið á þá lund að smðla að þessari útjöfnun allra öfgatilhneig- inga með því að viðurkenna góðládega réttmæti tilraunastarfsemi, en forðast átök og beina öllum umræðum inn á hlutíaust skemmtanasvið. Eins og ég mun skýra hér á effir gegna fjölmiðlar þýð- ingarmiklu hlutverki í íslensku listalífi, þótt þeir geri reyndar lítið annað en að fletja allt út. Sé þetta haft í huga verður starfsemi minni best lýst sem tilraunum þar sem Mokka hefúr bæði verið ran nsóknarstofim og sá vettvangur þaðan sem framandi eða nýstárlegum hugmynd- um hefúr verið pumpað inn í fjölmiðlaumræð- una. Derrida telur að Hegel hafi haff rétt fyrir sér þegar hann hvatti aðra heimspekinga til að lesa dagblöðin vandlega á hverjum degi því að ef menntamenn vilja axla meiri ábyrgð verða þeir að átta sig á því hvernig fjölmiðlar starfa og rann- saka það sem að baki þeim býr. Frétta- eða upp- lýsingaiðnaðurinn, sem flest okkar taka sem sjálf- sagðan hlut, býr hreinlega til málin sem um er að ræða með því að sía, forgangsraða og bera ffam fréttir til að þóknast öflum og hagsmunum sem hvorki ffamleiðendurnir né viðtakendurnir gera sér fúlla grein fyrir. Efst á fféttalistanum eru inn- lendir atburðir sem taldir em skipta mildu fyrir þjóðina, sögu hennar, ffamleiðsluhætti og ímynd- aða lífshætti. Fyrst ástand fiskiðnaðarins, verkföll, samningaviðræður og íþróttir; þá slys og stjórn- málamennirnir, en sjaldan stjórnmál, og loks síð- ustu atburðir í hinum vestræna heimi. í neðsta þrepi er pláss fyrir listir og menningu sem líka má nota til flytja upplifgandi fregnir, eins og af fæðingu lítils pandabjarnar í dýragarði í Peking, allt effir framboði á uppfyllingarefni í léttum dúr. Vegna þessarar sjálfvirku flokkunar fálla flestar mannlegar gerðir í skuggann, allt sem er ógnvekj- andi, framandlegt eða í eðli sínu skaðlegt kerfinu. Hið grátbroslega er að sama gildir um fjarlæga erlenda viðburði í þessum síminnkandi heimi okkar, nema um sé að ræða náttúruhamfarir. En til að viðhalda sjálfúm sér verða fjölmiðlar líka að vera sveigjanlegir, alltaf að svipast um effir hópum með sérstök áhugamál, sameiginlegum yfirlýsingum auk þess sem er annarlegt, æsilegt og hneykslanlegt. Aðgangur að sviðsljósi fjölmiðl- anna veltur á persónulegum tengslum, hvernig boðskapurinn er matreiddur og hversu áhuga- verður og skiljanlegur hann er talinn vera al- menningi. Þótt aðalsöluvara fjölmiðlanna sé end- urvinnsla skoðana, kynnt sem „kjarni málsins“, og þótt þeir þrífist á markaðsrannsóknum og skoðanakönnunum reyna þeir að gera sig trú- verðuga með því að gefa í skyn að „engu sé útskúfað". Raunin er sú að fyrir utan að útbreiða hinn lýðræðislega samning og afla fylgis við hvað það sem þurfá þykir er meginmarkmið með al- mannatengslum fjölmiðlanna að smðla að eigin sölu. Og aldrei skyldi vanmeta getu þeirra til að „hafa vald á aðstæðum“. V. íslenskir fjölmiðlar starfa í meginatriðum eins og fjölmiðlar annars staðar, nema hvað þeir em óvenju opnir fyrir aðsendu efni. Þetta stafar af því að öll dagblöð vom algjörlega flokksstýrð langt fram á 8. áratuginn (síðasta flokksblaðið, Alþýðublaðið, var lagt niður fyrir tveimur mán- uðum). Blöðin höfðu mótandi áhrif á ákveðna þjóðfélagshópa og vom vettvangur fyrir leiðtog- ana sem þeir gátu nýtt sér til pólitískra aðgerða annars staðar í kerfinu. Allar aðsendar greinar eða bréf var litið á sem aukinn smðning við flokkinn, svo framarlega sem skoðanir þeirra samrýmdust málstaðnum. Þegar blöðin fóm að keppa á frjáls- um markaði urðu þau jafúvel enn móttækilegri fyrir aðsendu efúi í sífelldri leit sinni að nýjum áskrifendum. En það er líka praktísk ástæða fyrir þessu „umburðarlyndi“. íslenskir blaðamenn em oftast neyddir til að skrifa greinar sínar eins hratt og mögulegt er — tveggja síðna viðtal er ósjaldan hespað af á þremur tímum — og ókeypis og fyrirfram ritstýn og prófarkalesið efúi er því þegið með þökkum. Á hinn bóginn fá dagblöðin á sig sterkt lýðræðisyfirbragð með því að birta greinar eftir hvern þann sem vill láta skoðun sína í ljós. Engu er úthýst. Að því leyti má líta á ís- lensku dagblöðin sem eins konar fyrirmynd Internetsins þar sem hver sem er gemr komið sínu á framfæri. Þeir sem hætta sér inn á akur (íslensku) fjölmiðlanna taka hins vegar áhættu þar sem þeir hafa engin tök á að tryggja að fram- lag þeirra muni að lokum hafa þá merkingu sem til var ætlast. Stærsta dagblað landsins, MorgunblaðiS, er athyglisvert dæmi. Blaðið, sem var áður helsta pólitíska málgagn Sjálfstæðisflokksins og líkir sér gjarnan við New York Times, er uppfúllt af al- mennum orðsendingum, fréttatilkynningum, aðsendum greinum, þýddum fréttum frá Reuter, stolnu efni í dálkunum „Fólk í fréttum“ og þar eru margar blaðsíður af innsendum minningar- greinum. Fáir íslendingar em svo ómerkilegir að vinir eða ættingjar skrifi ekki um þá greinarstúf í Morgunblaðið. Það sem meira er, aðsendar greinar og fréttatilkynningar em birtar meira og minna óbreyttar. Allt að helmingur Morgunblaðsins er undirlagður auglýsingum, en þær em í mesta lagi 35% í flestum erlendum dagblöðum (sem sjá um að matreiða sitt efúi sjálf), og þessar auglýsingar eru birtar innan um kraðak af stuttum tilkynn- ingum sem fjalla um allt frá opnun listsýningar til viðhafnaropnunar nýrrar hárgreiðslustofú. Hver einasta sýning í svokölluðum söfúum og listhúsum fær gagnrýni („lýsing“ væri oft meira réttnefúi) og lítill sem enginn greinarmunur er gerður á viðurkenndum listamanni og byrjanda hvað umfjöllun snertir. Þetta er hluti af öflugri markaðstækni Morgunblaðsins, svokallaðs „blaðs allra landsmanna11. Lengd umfjöllunar og viðtala í tengslum við sýningu byggist á því hvar hún er haldin og hversu tengdur listamaðurinn er rit- stjórunum og gagnrýnendunum, sem lengst af hafá verið starfándi myndlistarmenn. Engin sérhæfð listatímarit em gefin út hér á landi þótt tilraunir til þess hafi verið gerðar, en það þýðir að öll opinber umræða fer ffiam innan yfirborðslegra marka fjölmiðlanna (sé litið fram- hjá útgáfú stöku sýningarskráa og einstaka mál- þingi). En þótt það kunni að vera tiltölulega auð- velt að fa bina fréttatilkynningu og hefðbundna gagnrýni í blöðunum er þörf á öllu viðameiri aðgerðum til að skapa eitthvað sem nálgast fjöl- miðlafár. Sú var tíðin að listamaður fékk ósjálffiátt stórt viðtal þegar hann hélt sýningu og stöðugar viðbótarffiéttir um söluna; ffiéttamaður og ljós- myndari frá hverju dagblaði mættu iðulega á staðinn. En slíkt er ffiamboðið á uppákomum á öllum sviðum menningar að listumfjöllun er orð- in aðeins brot af því sem áður var. Sömuleiðis hefúr fyrst og ffiemst gíffinlegt ffiamboð á menn- ingarviðburðum og affinðum í efúishyggjumenn- ingu okkar valdið hruni í listaverkasölu —u. þ. b. þrjú verk hafá selst á Mokka undanfárin >•

x

Fjölnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fjölnir
https://timarit.is/publication/985

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.