Fjölnir - 30.10.1997, Síða 20

Hannes Sigurðsson Upplýsingabrögð sem myndlist
Áísiisrj
Hver ber
ábyrgftá
útlánatöpum
Lands-
bankans?
■ sjá bls. 30
sjábls. 14-17 i S
ÓlafUr H. Jónsson og Hans Kristján Amason hafa fengið starfslokasamningana greidda:
Ágúst Ármann hf. haíði hafnað samningnum sem tryggingu - sjá bls. 2
Þ^taeHjót
- segir Pétur Biöndal - sjft bls. 2
„Engu er úthýst. Að
því leyti má líta á
íslensku dagblöðin
sem eins konar
fyrirmynd Inter-
netsins þar sem
hver sem er getur
komið sínu á fram-
fieri. Þeir sem hœtta
sér inn á akur
(islensku) fjölmiðl-
anna taka hins
vegar áhœttu þar
sem þeir hafa engin
tök á að tryggja að
framlag þeirra
muni að lokum
hafa þá merkingu
sem til var œtlast."
Fj
20
olnir
timarit handa
islendingum
hmist '97
fimm ár. Á móti kemur að ég hef stundað „ólög-
legan innflutning" á framandi hugmyndum með
því að „stinga" þeim inn í þessa fjötmiðla. Það
besta sem maður gemr látið sig dreyma um er að
koma einhvers konar róti á viðteknar skoðanir
sem skilur eftir álíka ógreinileg ummerki í vitund
fjöldans og staffæn mynd sem leiftrar á tölvuskjá.
Því aðeins er hægt að auka umburðarlyndi og
víðsýni að kynntir verði á skeleggan hátt nýir
sjónarhættir sem síðar meir kynnu að leiða til
opnara og gagnrýnara samfélags.
Jafnskjótt og eitthvað fer inn í fjölmiðlana er
ómögulegt að segja hver útkoman verður; fjöl-
miðlakvörnin breytir jafhan flókinni hugmynda-
ffæði í einfeldnisleg slagorð. Það sem máli skiptir
er að geta rakið vísbendingar þeirra aftur til hinn-
ar dýpri, ffæðilegu uppsprettu, í okkar tilfelli sýn-
ingarinnar og heimspekinnar að baki henni. Ekki
hafa allar sýningarnar á Mokka verið til þess
fallnar að fa aðgang í fjölmiðlum á áberandi hátt
vegna þess að sem betur fer fær ekki allt sem er
þess virði að rækta þrifist í hávaða fjölmiðlanna.
Til að einbeita sér að þögn þarfnast maður kyrrð-
ar og til að ná til fjölmiðla þarf maður að skrúfa
hljóðstyrkinn í botn — satt að segja þarf maður
að beita hliðstæðum markaðsbrögðum og þegar
auglýst er Hollywoodmynd eða rokkkonsert.
Þessi Trójuhestsaðferð, ef svo má kalla, hefur falið
í sér gríðarlega vinnu og hefur fært mér átta
möppur af blaða- og tímaritaúrklippum eða um
fjórtán hundruð tilvimanir í tengslum við sýn-
ingarnar sem ég hef staðið að, og þá em útvarps-
og sjónvarpsútsendingar ekki taldar með.
Það er þetta efni, á víð og dreif í flæmi dag-
blaðanna, sem er efnisleg niðurstaða sýningar-
vinnu minnar. Þótt myndlist og hlutvera séu ef
til vill jafnórjúfanleg og orð og ljóð er það næst-
um að verða vistfiæðileg nauðsyn að yfirstíga
efiiislegt eðli myndlistarinnar og svipta starfsem-
ina um leið því ffumstæða blætiseðli sem tengist
hlutnum. Með öðmm orðum, þegar efhið sem
nota þarf til að skapa myndlist hefur þjónað til-
gangi sínum er það endumnnið og geymt í sam-
þjöppuðu formi sem texti og mynd. Það verður
orðræða, eins og Jón Proppé benti á í erindi sínu.
Gemr myndlistin lifað af hlutinn? Ég veit það
ekki. Gemr myndlistin haldið velli án þess að
tengjast neinu beinlínis áþreifanlegu? Á hún
nokkurra kosta völ? Skiptir það máli? Hér em
nokkur dæmi til að gefa dálida hugmynd um
umfang Mokkasýninganna. (Höfundur sýndi
ráðstefhugestum fjölda litskyggna af síðum
íslenskra dagblaða þar sem finna máttí m. a.
umfjöllun um eftirfarandi sýningar. Myndirnar
eru fimmfaldar og upp í sjöfaldar kópíur af
frummyndinni og útskýrir það loðið og gróf-
kornað útlit þeirra.)
1.
íslerislci myrmiistarrcrillinn
„íslenski myndlistarrefillinn“ (október 1992) var
ein fýrsta sýningin sem ég skipulagði á Mokka. Á
henni átm verk þrjátíu og fimm kunnir lista-
menn á aldrinum tuttugu til áttatíu ára sem
vinna í mjög ólíkum stíl og efhi. Mikið kynslóða-
bil, ágreiningur og taugatrekkingur hefur löngum
skaðað samstöðu listamanna hér á landi, en ég
vildi freista þess að lempa þessar deilur á tákn-
rænan hátt í anda „cadavre exquis“. Sautján
metra langur og fimmtíu sentímetra breiður
léreftsdúkur sem náði hringinn í kringum salar-
kynnin var heffur á veggina og síðan kom einn
listamaður á hverjum degi og gerði 40 cm verk á
staðnum. Næsti listamaður varð að taka tillit til
stíllegra marka verksins við hliðina, en andstæð-
um hreyfingum og greinum var teflt ffam hver
gegn annarri. öllum listamönnunum var þannig
gert jafnhátt undir höfði og þótt blöndun stílteg-
undanna tækist ekki jafnvel og vonir stóðu til
veitti „refillinn“ áhorfendum innsýn í sköpunar-
ferlið með þvf að fera vinnustofu listamannsins
inn á kaffihúsið.
2.
Kqffí með Kriati__________________________
„Kaffi með Kristi“ (desember 1993) var næstum
tvö ár í undirbúningi vegna þess hve mjög þurffi
að ganga á eftir öllum átta kristnu söfhuðunum í
landinu, þ. á m. þjóðkirkjunni og tveimur bók-
stafstrúarsöfhuðum, til að fa þá til að taka hönd-
um saman með því að lána dýrmæta krossa. Að
auki komu krossar ffá K. F. U. M., Hjálpræðis-
hernum, Rauða krossinum, ffansiskana- og
karmelítanunnuklaustrunum, Dómkirkjunni,
Kirkjugörðum Reykjavíkurborgar, búðum og
verksmiðjum og fjölmörgum unglingum og
listamönnum. Staðurinn var troðfullur af alls
konar krossum; róðukrossum, höklum, hálskross-
um, duftkrukkum og legsteinum. Við þetta
breyttist Mokka í drungalega kapellu. Meira að
segja súkkulaðið ofan á cappuccinobollanum var
krosslaga. Að auki lagði fólk marga ástkæra erfða-
gripi að veði fýrir handgerða og nauðaómerkilega
rauða, hvíta og svarta trékrossa. Andrúmsloffið
var svo rafmagnað af sektarkennd, sorg og iðrun
að nokkrir fastagestir héldust ekki við og komu
ekki affur fýrr en sýningin var búin. Sýningunni,
sem var í hrópandi mótsögn við ailt jólaglingrið á
götum úti, var ætíað að vekja umræður um kenn-
ingar Krists með því að minnast dauða hans á
afmælisdaginn. Stór hópur fólks af öllum þjóð-
félagsstigum, trúaðs og trúlauss, lét ffá sér fara
hugleiðingar um núverandi stöðu kirkjunnar.
3.
Stqlkonnw_______________________________
„Stálkonan" (október 1993 og maí 1996) er alveg
nýtt fýrirbæri, sögulega séð, og tilkoma hennar er
verulegt áfáll fýrir ímynd hinnar fullkomnu konu
sem hefur ráðið ríkjum ffá upphafi siðmenningar.
Raunar trúðu menn því lengi vel að konan væri
eina kvenkyns spendýrið sem ekki gæti þroskað
vöðvaafl sitt svo neinu næmi (hún gæti aðeins
aukið eða minnkað fitumagnið í líkama sínum).
Þessi framúrstefnuútgáfa af kvenkyninu hefur
ekki aðeins ruglað marga karla og konur í rím-
inu, heldur einnig vakið hrylling og viðbjóð.
Engu að síður hefur ströng vaxtarrækt kvenna
haff veruleg áhrif á venjulegar konur sem nú
virðast skyndilega sækjast eftir stæltari kroppum.
í samræmi við þá kenningu að áhrif seydi smám
saman út í samfélagið fara allar metnaðarfullar
fegurðardísir og fýrirsætur nú í líkamsrækt fjór-
um sinnum í viku, auk þess náttúrlega að líta
effir börnunum.
Ljósmyndir Bills Bobbins af vaxtarræktarkon-
um í Flex og Muscle & Fitness hafa gegnt mikil-
vægu hlutverki í því að ákvarða þá mælikvarða
sem smðst er við í keppnum. Að auki hefur hann
setið í mörgum fjölþjóðlegum dómnefhdum,
þ. á. m. í dómnefnd fýrir keppnina Ungfrú
Ólympíu. í stuttu máli hefur hann verið eins
konar opinber talsmaður þessarar íþróttagreinar,
þ. e. a. s. ef hægt er að kalla vaxtarrækt íþrótt.
Sýning Dobbins á Mokka 1993 kann að vera
fýrsta gallerísýningin á atvinnuvaxtarræktarkon-
um. Þremur árum síðar var ég beðinn að setja
upp Dobbinssýningu í Listasafninu á Akureyri í
tengslumjvið yfirlitssýningu á viðkvæmnislegum
nektarmýndum Cunnlaucs Blöndals (d. 1962).
Sýnirígín varð sú fjölsóttasta í sögu safnsins og
sótti hana um helmingur bæjarbúa. Hún var sett
upp í Kringlunni í kjölfarið þar sem næstum
mttugu þúsund manns sáu hana.
Þessar vinsældir stöfuðu ekki síst af komu
Dobbins og vaxtarræktarstjarnanna Meussu
Coates og Ericcu Kern sem tóku þátt í málþingi
um „Stöðu kvenímyndarinnar“. Meðal pallborðs-
ræðumanna vom tveir bókmenntaffæðiprófessor-
ar við Háskóla íslands, sagnffæðingur, félags-
ffæðingur, mannffæðingur, sálffæðingur, lífeðlis-
ffæðingur, líffiæðingur, blaðamaður, leikari, sér-
ffæðingur í fegurðarsamkeppnum og tvær þeirra
stúlkna sem keppm um titilinn Ungfrú ísland
1996 og skiptust þær á dæmigerðum uþpstilling-
um við vöðvabúntin tvö. Til að vekja meiri
athygli á heimsókninni stormuðu þessar valkyrjur
léttklæddar um bæinn, árimðu ljósmyndir í
höfuðvígi bókmenntaaðalsins, tóku þátt í tísku-
sýningum og buðu upp á ljósmyndatökur í sund-
laugum og uppi á jöldi.
Mjög skiptar skoðanir em á því hvað vaxtar-
ræktarkonur eigi að þroska með sér mikla vöðva
og í hvaða hlutföllum. í tengslum við sýninguna
var viðtal við vaxtarræktarkonuna og baráttukon-
una Laurie Fierstein sem er ein vöðvastæltasta
kona Bandaríkjanna. Hún býr hvorki yfir þeim
hlutföllum, samhæfingu, jafhvægi, heildarúditi
né „hörundsflokki" sem þarf til að vinna til opin-
berra verðlauna. Samt er hún ófús að gera mála-
miðlun og setja vaxtarmöguleikum sínum skorð-
ur, heldur segir:
Vaxtarmkt kventut snýst ekki bara um það að
byggja upp vöðva eða reyrut að öðlast visst útlit.
Þrátt jyrirfordóma gagnvart konum almennt,
og sérstaklega gagnvart þeim sem eru feitar,
hefur konum loks tekist að skapa sinn eigin
vettvang. Það á viðþar ruestum allar, nema
vöðvastœltu konuna. Hún er álitin ógeðsleg
varla einu sinni mannleg, algjört viðundur!
Formaður okkar litu áreiðanlega ekki út eins og
Twiggy eða Kate Moss, þessar flatbrjósta og
beinaberu konur sem Calvin Klein notar í
auglýsingum slnum. Fegurðardrottning er i raun
ekki nema drög að konu. Handleggurinn er
flókinn likamshluti sem er gerður af náttúrunn-
ar hendi til að við notum hann. Handleggir
kvenna voru ekki gerðir til að hengja á úr og
armbónd. Ólíkt tiskujyrirsatunni er líkami
minn sprottinn beint úr náttúrunni — ekkifrá
Madison Avenue.
4.
Hwer« konor perri ert bú?_______________
„Hvers konar perri ert þú?“ (undirtitill: „Enginn
er verri þótt hann sé perri“, apríl 1995) var sam-
sýning ofurmasókistans Bobs Flanagans og New
York-ljósmyndarans Mauku sem tók myndir af
sadó-masó-neðanjarðarmenningu stórborgarinnar
af þessu tilefhi. Það var verulegum erfiðleikum
bundið að sýna gatanir, brennimerkingar og
hlandböð (,,golden-showers“) á opnu torgi eins
og Mokka þar sem búast má við börnum, að ekki
sé talað um kvalafulla eistnakramningu Flana-
gans. Til að leysa þetta vandamál voru ljósmynd-
irnar sveipaðar svörtum gardínum sem á vom >•