Fjölnir - 30.10.1997, Side 25

það síðar. í öðru formi. Og við veljum æ oftar
þessa frestun. Þess vegna hverfa játningar brúð-
hjóna og fermingarbarna í myndavélasmellum og
fyrsti grátur barnsins í fæðingunni heyrist varla
fyrir leikstjórnarskipunum föðurins með töku-
vélina. Og þessi sami faðir myndar öll afmæli og
jól barnsins ffam undir fermingu og krakkinn,
sem kann þetta orðið utan að (það hefixr enginn
annar tíma til að horfá á myndirnar), þykir hafá
grunsamlega gott minni. Þannig er að verða til
ný og spennandi kynslóð fólks, upptekna kyn-
slóðin, sem man allan andskotann þó að hún
muni ekki alveg hvernig. „Ég man mjög vel eftir
því — eða hvort ég sá það á spólu — þegar
mamma og pabbi gáfú mér þríhjólið í jólagjöf."
Og svo eru menn að hafá áhyggjur af því hvort
fólk rugli saman bíómyndum og raunveruleika
meðan upptekna kynslóðin lærir að þetta sé eitt
og hið sama. A. m. k. í minningunni. í dag sá ég
hvernig japanskur heimilisfáðir lém konu og
börn ganga „eins og óvænt“ niður götuna á
Montmartre, horfa í þessa áttina eða hina og
beygja síðan inn í ákveðna götu til að ljúka skot-
inu. Allt til að myndirnar úr þessari ógleyman-
legu Evrópuferð komi sem best út. Og smám
saman hleðst upp ógleymanleg reynsla af öllu tagi
sem ekki verður tími til að ganga í gegnum.
2. júlí
Á tónleikum Leningrad Cowboys í kvöld
söng kór Rauða hersins með hljómsveit-
inni að venju, og naut þess sem aldrei fyrr.
Það var svolítið fyndið að sjá þá þenja sig
fyrstu 20 mínúturnar en svo fór maður að hugsa.
Og það kann ekki góðri lukku að stýra á
rokktónleikum. Hvað eru þeir að gera þarna?
hugsaði ég og var örugglega ekki einn um það.
Og svarið lá nokkuð ljóst fyrir: Þeir voru að
mjólka stemmningu sem hafði einu sinni verið
svoh'tið spennandi en var horfin. Það að sjá kór
Rauða hersins belgja sig út á sviði hafði einhvern
tímann ljúfsáran undinón en núna var sá tónn
horfinn og ekkert eftir nema holur hljómur
nostalgíunnar og hringlið í kassanum. Það voru
allir að leika sjálfá sig. En hvað var ég þá að gera
þama?
20. júlí
nmsterdam
Aton er frá Senegal og býr í Amsterdam þar sem
hann verslar með afríska list. Hann heldur því
fram að við fæðumst hreint ótrúlega
gömul, hann treysti sér ekki
einu sinni til að nefna töluna,
hún var svo há. Hann segir að á
þeim níu mánuðum sem við
mótumst í móðurkviði séum
við að innbyrða upplýsingar
og náttúrulegar niður-
stöður ffá sjálfú upphafi
lífsins, aht það sem
þarf til að framkalla
þetta einstaka; þig.
Hann segir að það taki okkur síðan allt lífið að
vinda ofán af þessum ósköpum, létta af okkur
óbærilegu oki sögunnar og verða raunverulega
ung. Það er hið náttúrulega markmið lífsins. Við
erum alltaf að yngjast. Alveg frá því augnabliki
sem við rjúfúm sambandið við móðurina erum
við að yngjast en það tekur bara svo langan tíma
að skrokkurinn hefúr ekki úthald í alla þessa
yngingu og þreytist þess vegna og þreytist þangað
til hann getur ekki meir. Mér finnst þetta svolítið
falleg tihaga.
Reyndar held ég að tíminn líði ekkt. Hann
safnast upp. 36 ára maður er ekki búinn að tapa
36 árum. Hann hefúr þau öll til ráðstöfúnar hér
og nú og hefúr sérstaka ástæðu til að fagna hverj-
um degi sem bætist í safnið. Sá sem hefúr lifáð
lengur er ríkari. Hann hefúr úr meiru að moða
og því meira svigrúm í núinu. Miklu stærra svæði
í tíma og rúmi að ráðskast með. Og svo þarf ekk-
ert fyrir þessu að hafá. Maður þarf ekkert annað
að gera en vera til og tíminn kemur til manns.
Alveg ókeypis. Einfáldara gemr það ekki orðið.
12. júní-23. ágúst
flmsterdam Reyqavilc_______________
í Galerie Akinci í Amsterdam var sýning á nýjum
verkum eftir Thomas HOber. Þetta vom málverk
og módel sem vöktu ekki sérstakan áhuga minn.
Samt var Thomas „minn maður“ ámm saman,
fyrir ekkert allt of mörgum árum. Og ég labbaði
mér yfir tU Lizan vinkonu minnar og sagði henni
að Thomas væri fárinn að þreytast.
Þessi sömu verk komu í Listasafn íslands á
vegum Hannesar LAr og Helga Þorgils og þá vom
þau miklu skárri. Ekki vegna þess að þau væm
orðin íslandsvinir heldur vegna þess að ÓLAFUR
CIslason sagði mér á 3 mínútum agnarögn frá
þeim hugmyndaheimi sem byggi að baki einu
verkanna. Og það dugði tU að vekja áhugann og
jafnffamt tiltrúna á afganginn. Það þarf oft ekki
meúa til að veruleikinn breytist. Sé maður áhrifa-
gjarn.
16. júlí
Seté-Paris_________________________________
Tók eftir stelpu í lestinni á leiðinni til Parísar.
Hún var að tala við vinkonur sínar, ffanskar,
sagði þeim að berja sig. Fast. Miklu
fástar. Þær þorðu ekki. Þá
bauðst hún dl að berja þær,
gegn því að í staðinn fengju
þær að lemja hana fimm
sinnum fástar og oftar. Þegar
það gekk ekki, togaði hún
hring af fingri annarrar
vinkonunnar, setti hann á sig og
sagði: Hvernig finnst mér nýi
hringurinn minn? Verulega áhugaverð mann-
eskja. Hún hélt áfram að reyna að vekja vinkon-
urnar. Við tóku alls kyns litlir og sætir galdrar,
dónalegir orðaleikir og móðgandi athugasemdir
ásamt dásamlegum útúrsnúningum. Hún var
frábær. Og þegar ég spurði hana hvað hún gerði,
kom í ljós 16 ára skólastelpa ffá PensUvaníu.
Hefði hún sagst vera 22 ára stand-up komíker á
sýningaferðalagi eða gjörningalistamaður að
leggja undir sig Evrópu, hefði ég trúað henni. En
hún hafði ekki hugmynd um eigin útgeislun, eig-
in augljósu hæfileika og komst ekki nær þeim
veruleika en það að játa að smndum hefði hún
valdið foreldrum sínum áhyggjum með talsmát-
anum. Svona fer áhrifámesta listin ffam hjá besta
fólki. Og kannski er það eins gott. Það er þá
ekkert verið að ráðskast með hana.
17. júlí
Hitti annan bullandi talent í dag, líka Amerík-
ana. Þessi vissi af því. Hann vinnur sem kómíker
og fer á milli stórborga samkvæmt tímaáætlun
umboðsmannsins. Honum er fyrirmunað
að koma út úr sér setningu án þess að vera
fyndinn. Það er reyndar eins og hann þori
ekki annað. Og eftir nokkrar mínútur
erum við fárnir að kunna hvor á
annan; ég skemmti mér við
að leggja fyrir hann snömr, henda molum fyrir
framan hann og hann nýtur þess að grípa agnið
og snúa upp á það. Og ég skemmti mér vel.
Alveg ókeypis. En þegar ég kveð hann hef ég á
tilfinningunni að hann hafi verið að nota mig
allan tímann til að prófá nýju brandarana sína.
Og að hann muni ekki einu sinni hvernig ég lít
út. Hvað þá að ég sé ffá íslandi.
13.júní-4. júlí
Amsterdam
— Hannouer
var ögn hærra
en tíðkast í
myndasafni
kjarnafjölskyld-
unnar. Það er
mikið af fallegu
fólki í kringum
Nan og það sem
ekki er þegar
dáið bíður
dauðans í einni
eða annarri
mynd og þess
vegna fyllist
maður sérstök-
um lífskraffi við að skoða myndirnar hennar. Og
yfirlýsingar um nauðsyn þess að vinna „beint“
með raunveruleikann ganga út af manni í boða-
föllum.
Þegar ég sá verk Felix Conzalez Torres með Hlyni
Hallssyni í dag varð ég að viðurkenna að það er
líka hægt að vinna „óbeint“ og ná ekki síðri
virkni. Hann er að fjalla um sama eyðnidauðann
og Nan Goldin, sama söknuðinn, sama tóma-
rúmið sem skapast þegar náinn vinur fellur í
valinn, sama forgengileikann. Hann ber ekki síð-
ur djúpa virðingu fyrir fólki og hún. Það endur-
speglast í silffuðu sælgætisbréfinu utan um brjóst-
sykurinn sem þekur gólfið. Þyngd molanna sam-
svarar líkamsþunga látins eyðnisjúklings sem
verkið heitir eftir, og þú beygir þig niður til að fa
þér einn mola, tekur bréfið utan af og stingur
honum upp í þig. Þú stingur honum upp í þig
og finnur sætt bragðið uppi í þér, bragð sem end-
ist nokkurn veginn jafn lengi og molinn og er
svo horfið — og líkaminn hefúr eyðst sem mol-
anum nemur. Það var eitt ekki ósvipað verk á
Do-ft sýningunni á Kjarvalsstöðum í fyrra. Þá át
ég brjóstsykurinn án þess að vita hvað hann stóð
fyrir og bragðið var ekki nærri því eins sætt.
26. júní
Kiel
í Staadelijk Museum í
Amsterdam var stóra Nan
Coldin sýningin frá
Whitney Museum. Þetta
var eins og að ganga inn
í fjölskyldualbúm í yfir-
stærð, nema hvað hlut-
fall ofbeldis, ástar, dauða
og annarrar bannvöru
í Hamborg var sýning sem hét Home sweet Home
og skartaði nokkrum „listspírum núlista" eins og
það heitir í gallspýjunum hans Braga á síðum
Morgunblaðsins. Þar var skemmtilegast að fá að
sjá loksins ljósmyndir Billinchams í réttum stærð-
um, eftir að hafa séð þær flestar í tímarita- og
bókaformati. Billingham er ungur Breti sem tek-
ur myndir af fjölskyldunni sinni í öllu sínu
mínus þriðja veldi; pabbinn bullandi virkur alki
af skuggalegri sortinni, mamman akfeit og upp-
stökk bredda sem gengur í skrokk á pabbanum
þegar nauðsyn krefúr og svo er þarna einhver
yngri bróðir og ólánsamur köttur á þvælingi í
skítugri íbúðarholu. Þetta eru m. ö. o. myndir
sem gætu sómt sér vel í fjórða hverju íslensku
fjölskyldualbúmi. Fæstar þeirra geta talist „vel“
teknar, jafnvel ekki í flokknum „fjölskyldumynd-
ir“ og fengjust tæplega afhentar í Hans Petersen
án sérstakra leiðbeininga til ljósmyndarans um að
hann þyrfti að athuga sinn gang eða láta líta á
vélina sína. En það er auðvitað hluti af plottinu,
eða, svo maður sé jákvæðari, galdrinum að baki
áhrifamætti myndanna. Ég las það einhvers stað-
ar að Billingham væri skilgetið afkvæmi nýjusm
útgáfúnnar af goðsögninni um listamanninn. Að
nú þegar allir em hættir að trúa því að menn
þurfi að alast upp í veraldlegri fátækt til að verða
andans menn sé orðið alveg bráðnauðsynlegt að
koma frá alkóhólísku heimili til að vera tekinn
alvarlega sem listamaður. Og mér brá óneitan-
lega, því sjálfúr notaði ég þetta í viðtali úti f
. u Hollandi fyrir þremur árum og þóttist
vera að afhjúpa einhvern dulinn
, '; ; ,7 ’ > prívathvata að mínum verkum.
Svona getur maður verið
dæmigerður, jafnvc I i
iýi'C; i ~ ' sínum persónulegustu
l; Æfflmhm

m\
mm

játningum. En Billing-
'OSTSTADT ham er flottur. Og öll
hans fjölskylda.
t/eusr.
„Það er mikíð af
fallegufólki í
kringum Nan og
það sem ekki er
þegar dáið bíður
dauðans í einni eða
annarri mynd og
þess vegna fyllist
maður sérstökum
lífikrafti við að
skoða myndimar
hennar. Ogyfir-
lýsingar um nauð-
syn þess að vinna
„beint“ með raun-
veruleikann ganga
ut afmanni
'atoLlum.
Fjölnir
haust '97 25