Læknablaðið - 15.04.1995, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
327
tilvikum og brotinn gerviliður hjá þremur. Aðgerð-
artíminn var langur eða fjórir tímar og 40 mínútur að
meðaltali (2,5-7,5) og blæðing í aðgerð var 1600 ml
að meðaltali (300-4300). Hjá þeim sem þurftu end-
urtekna aðgerð vegna loss á gerviliði var skipt um
skál og lærleggshluta hjá 26, eingöngu skipti á liðskál
hjá sex og skipti á lærleggshluta hjá 15. Hjá þeim sem
þurftu að fara í endurtekin iiðskipti vegna liðhlaups
var skipt um skál og lærleggshluta hjá einum, ein-
göngu um skál hjá sex og um lærleggshluta hjá ein-
um. Heildarlegutími var 17 dagar (5-75). Staðlægar
aukaverkanir urðu hjá sex sjúklingum. Hjá fjórum
myndaðist sprunga á lærlegg í aðgerð, hjá einum
þurfti að tæma út blæðingu og sárasýking hjá einum.
Einn sjúklingur dó 10 dögum eftir aðgerð, þrír fengu
teikn um kransæðastíflu, tveir fóru í tímabundna
nýmabilun, tveir hlutu lungnarek, tveir blóðtappa,
þrír tímabundna garnalömun og einn sjúklingur
lungnabólgu. Minnsti tími frá endurtekinni aðgerð
er eitt ár, mesti átta ár miðað við sjúkraskýrslur
sjúklinga.
Umræða: Endurtekin gerviliðaaðgerð er mjög
mikið álag á sjúklinginn. Það er því nauðsynlegt að
undirbúa sjúkling fyrir aðgerðina eins vel og nokkur
kostur er. Samstarf margra sérgreina er nauðsynlegt
því búast má við alvarlegum aukaverkunum hjá
hluta sjúklinga. Þessar aðgerðir ættu einungis mjög
vanir bæklunarlæknar að gera.
24. Blæðingar og blóðgjafir í
gerviliðaaðgerð í mjöðm
María Sigurðardóttir, Brynjólfur Mogensen*
Svœfingadeild Borgarspítala,
*bœklunarlœkningadeild Borgarspítala,
*lœknadeild Háskóla íslands
Inngangur: Það er líklegt að gerviliðaaðgerðum
eigi eftir að fjölga með auknum fjölda aldraðra.
Blæðing í aðgerð er óhjákvæmileg og í flestum tilvik-
um má búast við þörf á blóðgjöf. Mikil þróun hefur
átt sér stað á síðustu árum í að minnka þörfina fyrir
utanaðkomandi blóð með notkun blóðendurvinnslu-
tækja í tengslum við aðgerð eða að sjúklingar safna
eigin blóði nokkrum vikum fyrir aðgerð. Tilgangur
þessarar rannsóknar var að kanna blæðingu og blóð-
gjafir hjá sjúklingum sem fóru í fyrstu gerviliðaað-
gerð á mjöðm á Borgarspítala.
Efniviður: Leitað var í gerviliðagagnabanka Borg-
arspítalans að 119 sjúklingum sem fóru í fyrstu gervi-
liðaaðgerð á mjöðm. Skilyrt var að sjúklingar hefðu
slit í mjöðm af óþekktum uppruna, iktsýki og skylda
sjúkdóma eða afleiðingu eftir mjaðmarbrot. Aðrir
sjúklingar voru útilokaðir úr úrtakinu. Sjúkraskýrsl-
ur þessara sjúklinga voru yfirfarnar.
Niðurstöður: f fyrstu gerviliðaaðgerð á mjöðm
fóru 119 sjúklingar, 76 konur og 43 karlar. Meðalald-
ur kvenna var 67 ár og karla 66 ár. Með slit í mjöðm
voru 107 sjúklingar, sjö með iktsýki og fimm með
afleiðingu eftir brot á lærleggshálsi. Flestar aðgerð-
irnar voru gerðar í mænudeyfingu 94 talsins, 17 í
utanblastdeyfingu og átta voru svæfðir. Aðgerðar-
tími var að meðaltali 103 mínútur (60-245), blæðing í
aðgerð 759 ml að meðaltali (200-2500), en heildar-
blæðing 1166 ml (450-3050). Gefin var 1,7 eining af
blóði að meðaltaii, 20% þurftu enga blóðgjöf, 24%
eina einingu, 36% tvær einingar, 10% þrjár einingar,
4% fjórar einingar en 6% þurftu fleiri en fjórar ein-
ingar. Hemoglobin fyrir aðgerð var að meðaltali 136
g/1 og á fimmta degi 107 g/1. Flestir fengu járngjöf
meðan á legu stóð. ASA flokki eitt tilheyrðu 33%
sjúklinga, ASA flokki tvö tilheyrðu 62% sjúklinga
og ASA flokki þrjú tilheyrðu 5% sjúklinga. Auka-
verkanir í aðgerð voru að endursteypa þurfti einn
lærleggshluta. Aðgerð dróst á langinn, blæðing varð
alls 2100 ml. Fjórar einingar af blóði voru gefnar í
aðgerð og þrjár á eftir.
Umræða: Fyrir sjúklinga sem fara í gerviliðaað-
gerð á mjöðm með hefðbundið slit eða iktsýki ætti að
nægja að gera ráð fyrir tveimur til þremur einingum
af blóði. Miðað við niðurstöður virðist fýsilegur
kostur að hefja blóðgjöf með eigin blóði sjúklings.
Þeir létu taka af sér tvær til þrjár einingar af eigin
blóði á sex vikna tímabili fyrir aðgerð og tækju járn á
sama tíma. Aðgerðina yrði að dagsetja því blóðið
yrði að nota innan sex vikna. Nánast engin hætta yrði
á smiti og ofnæmisviðbrögð myndu hverfa. Gjöf á
eigin blóði hefur líkast til í för með sér nokkum
aukakostnað.
25. Notkun blóðskilju við
skurðaðgerðir
Björn Tryggvason*, María Sigurðardóttir*, Ragnar
Jónsson**
Svcefinga-* og bœklunarlœkningadeild**
Borgarspítala
Á undanförnum 15 árum hefur notkun blóðskilju í
tengslum við skurðaðgerðir vaxið mjög mikið. Blóð-
skilja er vél sem sogar upp og endurvinnur blóð frá
aðgerðarsvæðinu, þvær það og skilur rauðu blóð-
kornin frá. Sjúklingnum er síðan gefið aftur sitt eigið
rauðblóðkornaþykkni í aðgerðinni sem er þá með
Hct. ca. 0,65%. Með þessu móti hefur tekist að
fækka blóðgjöfum verulega í tengslum við aðgerðir
þar sem töluverðrar blæðingar var að vænta. Sam-
tímis minnkar sú áhætta sem fylgir öllum blóðgjöfum
fyrir blóðþegann. Einnig kemur þetta að gagni þar
sem ekki er hægt eða leyfilegt að nota blóðgjafir í
aðgerð.
Helstu tegundir aðgerða þar sem blóðskilja kemur
að notum er við æðaaðgerðir, bæklunarlækningar og
í tengslum við fjöláverka. Á svæfingadeild Borgar-
spítalans hefur blóðskilja verið notuð í rúmlega þrjú
ár með góðum árangri hjá 30 sjúklingum. Notkun
hefur aðallega verið bundin við gerviliðaaðgerðir á
mjöðmum, hryggspengingar, ásamt tveimur tilfell-