Læknablaðið - 15.04.1995, Blaðsíða 66

342
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
hryggnum. Snemmkomnar slitbreytingar í hálshrygg
hafa gjarnan verið tengdar hugsanlegum áverkum
við umferðaróhöpp. Krufningarrannsóknir hafa sýnt
mismikla áverka á hálshrygg hjá mönnum eftir um-
ferðaróhöpp og hjá dýrum eftir álagstilraunir. Með
frystiheflun er mögulegt að skoða alla líkamshluta
millimeter fyrir millimeter og samtímis að meta ár-
eiðanleika mismunandi röntgenrannsókna í
ákveðnum tilvikum.
Efniviður og aðferðir: Tuttugu og tveir hálshrygg-
ir voru rannsakaðir hjá einstaklingum (19M/3K; 14-
55 ára, m=26) sem dóu í umferðaróhappi vegna
höfuðkúpubrots og heilaáverka Við réttarkrufningu
fannst afmörkuð blæðing á framhlið fjögurra háls-
hryggja sem í tveimur tilvikum leiddi út í armflækju.
Til að varðveita óskert ástand hvers hálshryggjar
fyrir sig, voru þeir frystir „in situ“ með þurrís og
fljótandi köfnunarefni og síðan teknir út ásamt höf-
uðkúpubotninum. Nákvæm röntgenrannsókn var
gerð í sex mismunandi plönum. Við frystheflunina
var tekin mynd af öllu yfirborði hálshryggjarins
ásamt nærmyndum af sérstökum áverkum, eftir
hvern afheflaðan millimeter. Allir áverkar voru síð-
an metnir með samanburði á röntgen- og yfirborðs-
myndum.
Niðurstöður: Allir hálshryggirnir höfðu áverka. I
efri hluta hálshryggjanna (regio OAA) greindi rönt-
genrannsóknin aðeins einn af 10 stórum mjúkvefja-
áverkum. í neðri hluta hálshryggjanna (regio C2-T1)
yfirsáust 198 áverkar, meðal annars í 77 „fasettulið-
um“ og gulböndum, í 77 „uncovertebral !iðum“ og í
22 hryggþófum; í tveimur tilvikum (16 ára) fundust
átta vaxtarlínuáverkar þar sem brjósk-endaplatan
hafði losnað frá bein-endaplötunni.
Ályktun: Áverkar í hálshrygg samfara höfuðkúpu-
broti eru vanalegir. Algengastir eru mjúkvefjaáverk-
ar í „uncovertebral liðum", hryggþófum og „facettu-
liðum“. Kastlos á hryggþófa er einkennandi hjá ungu
fólki. Með vanalegri röntgenrannsókn yfirsjást auð-
veldlega liðlæg brot og mest allir mjúkvefjaáverkar.
Við CT- og MR af höfði við höfuðkúpubrot, skal því
allur hálshryggurinn einnig rannsakaður á sama hátt.
63-V. Skíðaslys sem komu til
meðferðar á slysadeild FSA árin
1989-1993
Bjarki S. Karlsson, Þorvaldur Ingvarsson, Júlíus
Gestsson
Slysa- og bœklunardeild Fjórðungssjúkrahússins á
Akureyri
Inngangur: I Hlíðarfjalli ofan Akureyrar er vin-
sælt skíðasvæði. Líklegt er að langflestir skíðaiðk-
endur sem verða fyrir óhöppum á skíðasvæðinu í
Hlíðarfjalli og þurfa meðferðar við leiti til slysadeild-
ar FSA, auk þess sem þangað eru sendir skíðaiðk-
endur þeir sem orðið hafa fyrir alvarlegri meiðslum
frá skíðasvæðum í nágrannabyggðarlögum. Við hóf-
um athugun á þessum slysum með það að markmiði
að kanna fjölda og gerð þeirra með það í huga að
reyna að finna leiðir til úrbóta.
Efniviður: Gerð var aftursæ rannsókn á skíðaslys-
um sem komu á slysadeild FSA tímabilið janúar 1989
til júní 1993. Notast var við skráningarkerfi slysa-
deildarinnar við rannsóknina.
Niðurstöður: Fjöldi slysa á tímabilinu var 304, þar
af voru karlar 40% og konur 60%. Langstærsti ald-
urshópurinn var 11-15 ára eða 40% og eru 70% slys-
anna í aldurshópnum sex til 20 ára. Af áverkunum
voru tognanir/liðhlaup 143, brot 77, mar 44, sár 36 og
höfuðmeiðsl fjögur. Hvað varðar orsakir slysanna þá
urðu 61% við fall í brekku, 20% eftir samkeyrslu,
8% vegna skíðastafa, 5% við skíðalyftur, 3% við
skíðapalla og 3% af öðrum orsökum. Fjöldi inn-
lagðra var 27 eða 11% slasaðra.
Umræða: Eftir að farið var af stað með þessa
athugun vaknaði áhugi manna að fara af stað með
framsæja rannsókn sem varpað gæti ljósi á orsakir
slysanna og var hún hafin í janúar 1993. Auk starfs-
fólks slysadeildar FSA taka þátt í henni starfsmenn
skíðasvæðisins í Hlíðarfjalli (Skíðastaðir), starfs-
menn Skíðaþjónustunnar hf. og sjúkraflutninga-
menn Akureyrarbæjar. Er þess vænst að þegar nið-
urstöður þeirrar rannsóknar liggur fyrir, verði hægt
að benda á þá þætti sem betur mættu fara og hafa þar
með áhrif á fjölda skíðaslysa á svæðinu.
64-V. Fórnarlömb slysa sem
vistuðust á gjörgæsludeild
Borgarspítalans á árunum 1989-
1993
Bergþóra Ragnarsdóttir
Borgarspítali
Könnunin, sem var að mestum hluta afturskyggn,
tók til 480 nýslasaðra sjúklinga.
Tilgangur rannsóknarinnar var að athuga hvort
breyting hefði orðið á eðli og afleiðingum slysa mið-
að við tvær fyrri sambærilegar kannanir fyrir árin
1975-1979 og 1980-1984.
Aðferð og niðurstöður: Áverkaþungi var metinn
eftir „AIS/ISS" kerfi ásamt svæðaflokkun. Reyndust
280 sjúklinganna alvarlega slasaðir (ISS 3=16). Höf-
uðáverki var algengasti áverkinn hjá 288 sjúklingum
(60%). Orsök slyss og tegund áverka („blunt/pen-
etrating“) var skráð. I umferðarslysum lenti 251
sjúklingur ( 53,2%). Alls létust 37 sjúklingar, dánar-
tíðni 7,7%. Á gjörgæsludeildinni létust 29 en átta
dóu síðar á legudeild. Höfuðáverki var aðaláverki
hjá 30 þeirra. Til fylgikvilla mátti rekja átta dauðs-
föll. Þrír sjúklingar með ISS <25 létust. Fylgni var
með fjölda legudaga á gjörgæsludeild, hækkandi ISS
og aldri.
Dánartíðni var reiknuð út fyrir sjúklinga með mis-
munandi áverkaþunga (ISS <20 og ISS 5*20) og