Læknablaðið - 15.04.1995, Blaðsíða 90

362
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Dreifibréf landlæknisembættisins
Blettaskalli
Blettaskalli er sjúkdómur af
óþekktum orsökum. Sjúkdóm-
urinn hefur í sumum tilvikum
verið tengdur andlegu álagi og
ýmislegt bendir til að sjálfsof-
næmi orsaki sjúkdóminn. Ekki
hefur þó verið sýnt fram á þetta
svo óyggjandi sé.
Flestir hafa mildasta form
sjúkdómsins, það er að segja
eingöngu skallabletti á höfði, en
hárið getur þó allt horfið og í
sumum tilvikum öll líkamshár.
Sjúkdómurinn hrjáir fólk á öll-
um aldri, en er algengastur hjá
fólki 20-50 ára.
Ef um fáa stöðuga bletti er að
ræða eru horfur góðar og fá
flestir sjúklinganna hárið að
nýju innan sex mánaða. Horfur
eru verri hjá börnum, þegar
sjúkdómurinn breiðist ört út og
örvefur myndast í blettunum.
Meðferð þessa sjúkdóms er
erfið. Mikilvægt er að greina
sjúkdóminn frá öðrum tegund-
um skalla. Ef útbreiðsla er lítil,
er best að bíða og sjá til. Ut-
breiddar breytingar má með-
höndla með sterainndælingum.
Slíkt er þó vandmeðfarið, ef of
djúpt er sprautað fæst enginn
bati og venjulega slæm þynning
á húðinni. Þörf er á mjög stór-
um skömmtum og þegar með-
ferð er hætt dettur hárið aftur
af. Önnur ónæmisbælandi lyf
hafa verið gefin en eru yfirleitt
ekki talin réttlætanleg gegn
blettaskalla. Þegar slík meðferð
er gefin ætti hún eingöngu að
vera í höndum húðlækna. Einn-
ig eru veittar PUVA meðferð
(ákveðin tegund ljósa) og frysti-
meðferð. Gæta verður þó að
hættu á sáramyndunum við slík-
ar meðferðir.
Undanfarið hefur nokkuð
borið á því að sjúklingar með
blettaskalla hafi leitað til sænsks
læknis í Helsingjaborg í Svíþjóð
og fengið meðferð með stórum
skömmtum af sterum, cycló-
sporín og azótíaprími. Vara ber
við þeim ferðum því að læknir
sá er nú undir sérstöku eftirliti
sænskra heilbrigðisyfirvalda þar
eð sterkur grunur leikur á að
hann hafi farið offari í lækning-
um. Fjallað er um aukaverkanir
af þessum lyfjum hér að neðan.
Eftirlit með þessum sjúklingum
hér á landi hefur oft verið lítið
eða ekkert. Sumir þeirra hafa
síðan fengið þessum lyfjum end-
urávísað hjá heimilislæknum án
þess að fram komi að eftirlit
með meðferðinni væri ekki fyrir
hendi. Slíkum sjúklingum ætti
tafarlaust að vísa til húðlækna.
Pess má geta að í undirbúningi
er íslensk rannsókn á áhrifum
ónæmisglóbúlína gegn bletta-
skalla.
Aukaverkanir lyfjanna
sem um ræðir
A. Barksterar (oftast hafa
verið notaðir prednisón,
prednisólon og metýlprednisól-
on).
Aukaverkanir eru margar.
Flestar eru háðar bæði tíma-
lengd lyfjagjafar og skammta-
stærð. Séu lyfin notuð í stuttan
tíma (eina til tvær vikur, lmg/
kg/dag) hefur komið fram blóð-
þurrðardrep í mjöðm og hæl-
beini. Auk þess getur sjúklingur
fundið fyrir geðsveiflum og auk-
inni matarlyst.
Steraskammtar til meðhöndl-
unar á blettaskalla eru mjög
stórir, auk þess sem um lang-
tíma meðferð er að ræða. Byrj-
unarskammtar eru á bilinu 80-
100 mg metýlprednisólon á dag
og viðhaldsskammtar 10-50 mg
á dag. Búast má við að flestir
sjúklingar fái umtalsverðar
aukaverkanir af þessum
skömmtum sem jafnvel geta
leitt til varanlegrar örkumlunar
þó að meðferð sé síðar hætt.
Helstu aukaverkanir eru:
Roði og bjúgur í andliti, hár-
vöxtur (fíngerð hár í kinnum,
hálsi og höku), tunglandlit
(moon face), vagl fyrir augum,
fitusöfnun á hnakka, framsettur
kviður/breytt fitudreifing, rákir
á kviði, marblettir, þynning á
húð, vöðvarýrnun, sár gróa illa,
gláka, vaxtarskerðing, óeðli-
lega mikið magn kalsíums í
blóði, blóðsykurshækkun,
háþrýstingur, minnkuð starf-
semi kynkirtla, sýkingar,
vöðvakvillar, beinþynning,
brisbólga, skeifugarnarsár, geð-
truflanir, blóðþurrðardrep í
beinum.
B. Einnig hafa cyclósporín og
azatíóprín verið notuð auk
barksteranna.
Aukaverkanir: Azatí- óprín cýcló- sporín
Blódleysi + +
Meltingartruflanir + +
Ofvöxtur á góm - +
Eitrunaráhrif á lifur + +
Háþrvstingur - +
Hárvöxtur - +
Sýkingar + +
Hvítkornafæð + -
Illkynja sjúkdómar + + + +
Eitrunaráhrif á nýru - + +
Skjálfti - +
Fósturskaði + -
Unnið af dr. Bárði Sigur-
geirssyni, sérfræðingi í húð- og
kynsjúkdómum og Unni Steinu
Björnsdóttur, sérfræðingi í of-
næmis- og ónæmisfræði.