Læknablaðið - 15.04.1995, Síða 72

346
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Umræða og fréttir
Karl G. Kristinsson, sýklafræðideild Landspítalans
Greining Helicobacter pylori sýkinga
— mótefnamælingar
Bakterían Helicobacter pyl-
ori er aðalorsök magabólgu og
sársjúkdóms í skeifugörn. Þar
sem þessir sjúkdómar eru mjög
algengir er mikilvægt að hafa
góðar greiningaraðferðir. Hægt
er að skipta greiningaraðferð-
um í tvo meginflokka: Grein-
ingu með magaspeglun og
greiningu án magaspeglunar.
Greining með magaspeglun
byggir á töku magaslímhúðar-
bita, sem síðan er notaður til
ræktunar á bakteríunni, vefja-
rannsókn og/eða greiningu á
hvatanum úreasa. Þótt maga-
speglanir þolist oftast vel, þá
fylgir slíkri rannsókn alltaf
nokkur fyrirhöfn og kostnaður.
Því hefur verið áhugi á grein-
ingu sem ekki krefst slíks inn-
grips. Tvær slíkar aðferðir eru
viðurkenndar í dag: Öndunar-
próf, þar sem mælt er magn
geislavirks koldíoxíðs eftir inn-
töku geislavirks úrea, og mæl-
ing á mótefnum gegn H. pylori.
Öndunarpróf krefjast dýrs
tækjabúnaðar, geislavirkra
samsæta og eru ekki gerð hér-
lendis, en mótefnamælingar
krefjast aðeins töku blóðsýnis.
Mælingar á mótefnum gegn
H. pylori byggjast á því að nær
allir sýktir einstaklingar mynda
mótefni gegn bakteríunni. IgG
mótefni myndast á nokkrum
vikum eftir smitun. Mörg próf
sem byggjast á hvatatengdum
mótefnum (ELISA), hafa verið
þróuð og betri prófin hafa meira
en 90% næmi og sértækni. Próf-
in eru afar misjöfn og sum
þeirra léleg. Æskilegt er að
staðla viðkomandi próf fyrir
það þýði sem greina á sjúkdóm-
inn í. Á sýklafræðideild Land-
spítalans hafa verið gerðar mæl-
ingar á mótefnum H. pylori um
nokkurt skeið. Fram til þessa
hefur prófið eingöngu verið
notað í rannsóknarskyni, en nú
er ætlunin að bjóða það sem
þjónusturannsókn.
Prófíð sjálft
H. pylori mótefnapróf sýkla-
fræðideildarinnar er magn-
bundið ELISA próf, þar sem
mótefnavakinn er súrt glýsín
seyði staðalstofns H. pylori
(NCTC11637). Sá mótefnavaki
hefur sýnt sig að gera prófið
bæði næmt og sértækt. Prófið
var þróað í Lundi og eru niður-
stöðurnar gefnar upp í RAA
(relative antibody activity) ein-
ingum (1). Mælingar H. pylori
mótefna hjá ósýktum og sýktum
einstaklingum sýndu að mikill
munur var á styrk mótefna hjá
þessum hópum og að meðalgildi
hjá sýktum, +/- 2 staðalfrávik,
gaf (sviðið) 35-100 RAA eining-
ar. Samkvæmt því er miðað við
að gildi 3= 35 RAA þýði já-
kvæða niðurstöðu í þessu prófi.
Prófið kom mjög vel út í saman-
burði við nokkur þekkt próf
sem fáanleg eru á almennum
markaði (2). Prófið hefur jafn-
framt verið staðlað fyrir íslenskt
þýði (3), og með því að endur-
taka vafasvör (á bilinu 25-35
RAA), með annarri gerð H.
pylori mótefnaprófs, má reikna
með að næmi prófsins sé vel yfir
90% og sértæki um 97% (óbirt-
ar niðurstöður, handrit í
vinnslu).
Notagildi
Mælingar á H. pylori mótefn-
um eru gagnlegar við rannsókn-
ir á faraldsfræði sýkingarinnar,
greiningu hjá sjúklingum með
einkenni og sem eftirlit með
meðferð.
Prófið er næmt til greiningar
H. pylori sýkingar og hentar vel
til faraldsfræðilegra rannsókna
(3). Við greiningu sýkingar hjá
sjúklingum með einkenni frá
efri hluta meltingarvegar grein-
ir prófið sjúklinga með maga-
eða skeifugarnarsár því miður
ekki frá sjúklingum sem eru ein-
ungis með magabólgur. Þar sem
meirihluti sýktra eru ekki með
sár, er nú talið rangt að með-
höndla með sýklalyfjum alla þá
sem hafa hækkað H. pylori mót-
efni. Hins vegar er kjörmeðferð
við maga- og skeifugarnarsár-
um líklegast uppræting bakter-
íunnar með sýklalyfjum (4).
Rétt væri því að vísa sjúklingum
með einkenni frá efri hluta
meltingarvegar og hækkuð H.
pylori mótefni til meltingarsér-
fræðings, til speglunar til að
greina þá sem raunhæft er að
meðhöndla með sýklalyfjum,
það er að segja sérstaklega þá
sem hafa sársjúkdóm. Ólíklegt
er að sjúklingar með einkenni
frá meltingarvegi og neikvæða
H. pylori mótefnamælingu séu
sýktir. Þá sjúklinga verður að