Læknablaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
131
Flæðigreining krabbameina
Bjarni A. Agnarsson11, Helgi Sigurösson2’, Jón Gunnlaugur Jónasson1’, Sigrún Kristjánsdóttir11
Flow cytometric analysis of human malignancies
Agnarsson BA, Sigurðsson H, Jónasson JG, Krist-
jánsdóttir S
Læknablaðið 1996; 82: 131-6
In this article recent advances in the flow cytometric
analysis of human tumors are reviewed with regard
to both DNA ploidy analysis and the estimation of
S-phase fraction (SPF). The technique and back-
ground principles of flow cytometry are described
and its clinical usefulness is discussed. Special con-
sideration is given to malignancies of the breast,
urinary bladder, prostate gland, ovaries, endometri-
um, skin, colorectum and the thyroid gland. Finally
the usefulness of flow cytometry in the diagnosis of
partial and complete hydatidiform moles is de-
scribed.
Ágrip
I þessari stuttu yfirlitsgrein er skýrt frá nýj-
ungum á sviði DNA mælinga með flæðigreini
(flow cytometer) bæði hvað varðar ákvörðun á
DNA innihaldi og mælingar á hlutfalli frumna í
S-fasa. Gerð er grein fyrir aðferðafræði og
grundvallaratriðum varðandi rannsóknarað-
ferð þessa og síðan fjallað um klínískt notagildi
við mat á horfum sjúklinga með krabbamein.
Sérstaklega er fjallað um krabbamein í brjóst-
um, þvagblöðru, blöðruhálskirtli, eggjastokk-
um, legbolsslímhúð, húð, ristli og endaþarmi
og skjaldkirtli. Að lokum er fjallað um DNA
mælingar við greiningu blöðrufylgju (mola
hydatidosa).
Frá "Rannsóknastofu Háskólans í meinafræöi, 2,krabba-
meinslækningadeild Landspítalans. Fyrirspurnir, bréfa-
skipti: Bjarni A. Agnarsson, Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði, pósthólf 1465,121 Reykjavík.
Lykilorð: Flæðigreining, krabbamein, sjúkdómshorfur.
Inngangur
Verulegar framfarir hafa orðið hin síðari ár á
sviði frumurannsókna og sameindaerfðafræði
og fer innsæi vaxandi á hinum ýmsu eiginleik-
um heilbrigðra frumna og æxlisfrumna. Hægt
er með fljótvirkri aðferð, flæðigreiningu (flow
cytometry), að mæla vaxtarhraða (hlutfall
þeirra frumna í æxli, sem eru að auka DNA
innihald sitt fyrir skiptingu, þ.e. S-fasinn í
frumuhringnum) og DNA innihald mörg þús-
und æxlisfrumna úr tilteknu æxli. Mörg
krabbamein hafa óeðlilegt magn af DNA í
kjörnum æxlisfrumna, þ.e. þau eru mislitna
(aneuploid, non-diploid) í stað þess að vera
tvílitna (diploid). Það hefur verið sýnt fram á
að horfur sjúklinga með margar tegundir
krabbameina eru verri ef æxlisfrumurnar eru
mislitna og einnig eru horfur oft háðar vaxtar-
hraða (1-3). Hér á eftir verður gerð grein fyrir
DNA flæðigreiningu og klínísku notagildi
hennar en boðið hefur verið upp á þessa rann-
sóknaraðferð á Rannsóknastofu Háskólans í
meinafræði síðan 1991. Rétt er að benda les-
endum á íslenska grein, þar sem aðallega er
skýrt frá notagildi þessarar tækni við ónæmis-
fræðilegar rannsóknir (4).
Flæðigreining
Flæðigreinir er tæki sem mælir ýmsa eigin-
leika frumna er þær streyma í einfaldri röð
fram hjá leysigeisla. Þegar mæla á vaxtarhraða
og/eða DNA innihald er frumum (eða kjörn-
um) komið í lausn með aðstoð ensíma, sem
brjóta niður vefinn. Saman við frumulausnina
er síðan blandað efni (til dæmis própidíum
joðíð) sem binst sérhæft við DNA og hefur
jafnframt þann eiginleika að gefa frá sér flúr-
skin við ljósáreiti. Flúrskinið sem hver fruma
eða kjarni gefur frá sér er í réttu hlutfalli við
DNA innihaldið og mæla sérstakir nemar í
flæðigreininum flúrskinsmagnið. Yfirleitt eru
um 20 þúsund frumur mældar úr hverju sýni og