Læknablaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 26

134
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
eggjastokkum (23) og virðist áhættan fara vax-
andi eftir því sem æxli hafa fleiri mislitna
frumuhópa (multiploidy). Svokölluð jaðaræxli
(borderline tumors) í eggjastokkum eru yfir-
leitt tvflitna og hafa góðar horfur (24), en ef
æxli af þessari gerð eru mislitna er mælt með
því að þau séu meðhöndluð með krabbameins-
lyfjum. Rétt er að geta þess að ekki er hægt að
útiloka að æxli af þessari gerð sem er tvflitna
geti myndað meinvörp (25). Nefna má að nú er
verið að framkvæma afturvirka íslenska rann-
sókn á eggjastokkakrabbameinum.
Legbolskrabbamein. Lífslíkur sjúklinga með
legbolskrabbamein eru almennt betri hjá þeim
sem hafa tvílitna æxli en þeim sem hafa mis-
litna æxli og er ákveðin fylgni milli mislitna
DNA og vefjafræðilegrar gráðu (26). í stórri
rannsókn sem tók til 256 sjúklinga með leg-
bolskrabbamein, var sýnt fram á að DNA inni-
hald gaf meiri upplýsingar um horfur en dýpt
íferðar í legbolsvegginn og vefjafræðileg gráða
(27) , og var um sjálfstæðan áhættuhóp að
ræða.
Húðkrabbamein. í sortuæxlum (melanoma
malignum) er fylgni milli horfa og endurkomu
æxlis annars vegar og DNA innihalds hins veg-
ar. Rannsóknir hafa sýnt að ef æxlunum er
skipt í þrjá flokka eftir Breslow þykkt, sem
gefur upplýsingar um horfur, er með DNA
flæðigreiningu hægt að fá enn nánari upplýs-
ingar um tíðni endurkomu innan hvers flokks
eftir því hvort æxlin eru mislitna eða tvflitna
(28) .
Ristil- og endaþarmskrabbamein. I rannsókn
sem tók til 77 sjúklinga með ristil- og enda-
þarmskrabbamein hafði DNA innihald æxl-
anna mesta þýðingu við að segja til um endur-
komu æxlis eða dauða, og virtist þannig hafa
meiri þýðingu en stig æxlis við greiningu (29). I
annarri rannsókn var sýnt fram á 19% fimm ára
lífslíkur hjá sjúklingum með mislitna æxli en
43% lífslíkur hjá sjúklingum með tvílitna æxli
(30). í þessari rannsókn skipti DNA innihald
meira máli en stigun og vefjafræðileg gráða.
Aðrar rannsóknir hafa hins vegar ekki getað
staðfest þessar niðurstöður (31,32) og er því
staða DNA flæðigreiningar í ristilkrabbamein-
um fremur óljós. Nýlega birtist íslensk rann-
sókn um DNA flæðigreiningu í botnlanga-
krabbameinum sem sýndi ekki fram á mark-
tæka fylgni milli DNA innihalds og klínískrar
hegðunar æxlanna (33). í tengslum við ristil-
krabbamein má nefna að nýlega hefur birst
rannsókn þar sem fylgst var reglulega með
sjúklingum með sáraristilbólgu (colitis ulcer-
osa) með DNA flæðigreiningu (34). Niður-
stöður þeirrar rannsóknar benda til þess að
mislitna DNA geti komið fram áður en hægt er
að bera kennsl á forstigsbreytingar krabba-
meins í vefjasneiðum, og gæti því flæðigreining
komið að gagni við eftirlit sjúklinga með þenn-
an sjúkdóm.
Skjaldkirtilskrabbamein. Gildi S-fasa mæl-
inga í skjaldkirtilskrabbameinum hefur ekki
verið ljóst enda hafa rannsóknir á þessum æxl-
um gefið mismunandi niðurstöður. I nýrri ís-
lenskri rannsókn þar sem skoðuð voru öll
skjaldkirtilskrabbamein sem greindust hér-
lendis frá 1955 til 1990, en þau voru 424 talsins,
var sýnt að enda þótt fylgni væri milli bæði
DNA innihalds og S-fasa annars vegar og horfa
hins vegar þá reyndust þessir þættir ekki hafa
sjálfstætt forspárgildi þegar tekið var tillit til
annarra hefðbundinna þátta (35).
Blöðrufylgja. Rétt þykir að nefna notkun
DNA mælinga í tengslum við blöðrufylgju,
þótt ekki sé um krabbamein að ræða. Vefja-
fræðileg greining er oft erfið og hlutlæg og
kemur flæðigreining þá að verulegu gagni, þar
sem ófullkomin blöðrufylgja (mola hydatidosa
partialis) er yfirleitt þrflitna (triploid), en full-
komin blöðrufylgja er yfirleitt tvílitna og er
auðvelt og fljótlegt að sýna fram á þetta með
flæðirannsókn (36,37).
Rannsóknir á DNA flæðigreiningu í krabba-
meinum fara nú fram víða um heim og hafa
rannsóknarstofur í ríkari mæli samstarf sín á
milli. íslendingar taka þátt í norrænu samstarfi
á þessu sviði, þar sem leitast er við að samhæfa
rannsóknaraðferðir og túlkun niðurstaðna
(38). Þessi rannsóknaraðferð er notuð reglu-
lega hérlendis við mat á horfum og ákvörðun
meðferðar hjá sjúklingum með brjóstakrabba-
mein og krabbamein í kynfærum kvenna.
Margar framvirkar rannsóknir eru í gangi á
þessu sviði og má búast við því að þær skili
mikilsverðum viðbótarupplýsingum.
HEIMILDIR
1. Merkel DE, Dressler LG, McGuire WL. Flow cytom-
etry, cellular DNA content and prognosis in human
malignancy. J Clin Oncol 1987; 5: 1690-1703.
2. Koss LG, Czerniak B. Herz F, Wersto RB. Flow cyto-
metric measurements of DNA and other cell compo-
nents in human tumors: a critical appraisal. Hum Pathol
1989; 20: 528^18.
3. Ross DW. Clinical usefulness of DNA ploidy and cell
cycle studies. Arch Path Lab Med 1993; 117: 1077.