Læknablaðið - 15.02.1996, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82
123
vegna astma, en 17,8% vegna langvinnrar
berkjubólgu, 10,7% vegna lungnaþembu og
4,6% vegna annars.
Alls svaraði 591 einstaklingur (16 ára og
eldri) með astma spurningalista. Notuðu 93%
þeirra sérhæfð beta2-adrenvirk lyf, 62% inn-
öndunarstera, 19% teófýllín, en mjög fáir and-
kólínvirk lyf eða natríumkrómóglíkat. Ef
skoðað er hvaða lyf eru notuð saman hjá þess-
um hópi kemur í ljós, að 57% sjúklinga fá
sérhæfð beta2-adrenvirk lyf og innöndunar-
stera. Alls notar 31% sérhæfð beta2-adrenvirk
lyf sem einlyfjameðferð en 5% taka innöndun-
arstera án þess að nota önnur astmalyf að stað-
aldri. Teófýllín er aðallega notað sem þriðja lyf
ásamt sérhæfðum beta2-adrenvirkum lyfjum og
innöndunarsterum. Notkun þess eins sér er
hverfandi (2%).
Meðal þeirra 209 astmasjúklinga sem fengið
höfðu prednisólonmeðferð á árinu 1994 voru
73% með einhverja tegund stera til innöndun-
ar en 27% án.
Lyfjameðferð astma á íslandi virðist í heldur
betra samræmi við nýlegar erlendar leiðbein-
ingar en víðast hvar annars staðar.
Inngangur
Notkun astmalyfja á íslandi hefur aukist
verulega á síðustu 15 árum (1). Sama þróun
hefur orðið á hinum Norðurlöndunum, en þar
þrefaldaðist heildarsala astmalyfja, mælt í skil-
greindum dagsskömmtum (SDS), á árunum
1979 til 1989 (2). Svipuð aukning hefur orðið
víða, til dæmis í Bandaríkjunum og Nýja Sjá-
landi (3).
Orsakir þessarar auknu notkunar eru að
miklu leyti ókunnar. Hefur tíðni astma aukist
verulega? Hefur sjúkdómurinn áður verið stór-
lega vangreindur og vanmeðhöndlaður? Er
hugsanlegt að nú sé gefið of mikið af lyfjum og
í óþarflega stórum skömmtum? Eru astmalyf í
verulegum mæli gefin við öðrum sjúkdómum
og kvillum en astma?
Birst hafa rannsóknir sem sýna aukningu á
tíðni astma síðastliðin 10 til 20 ár (4-6). Þessi
aukning hefur meðal annars verið tengd auk-
inni loftmengun (7), verra innanhúslofti vegna
breyttra byggingarhátta í kjölfar orkukrepp-
unnar (4) og versnandi lífskjörum, til dæmis í
stórborgum Vesturheims. I erlendum rann-
sóknum (8,9) reynist astmi svæsnari og hugsan-
lega einnig tíðari hjá þeim sem búa við lélegri
kjör. Fyrrnefndar ástæður aukinnar tíðni
astma eru ólíklegar hérlendis. Auk raunveru-
legrar aukningar á tíðni, greinist sjúkdómurinn
einnig oftar en áður vegna aukinnar þekkingar
og/eða meðvitundar um sjúkdóminn, bæði hjá
læknum og almenningi.
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
hverjir eru notendur astmalyfja á íslandi,
hverjir ávísa þessum lyfjum, við hverju og hver
eru einkenni notendahópsins.
Efniviður og aferðir
Skráðir voru allir lyfseðlar á astmalyf, það er
lyf í flokki R 03 samkvæmt ATC flokkun
(Anatomical Therapeutic Chemical classificat-
ion), sem afgreiddir voru í apótekum á íslandi í
marsmánuði 1994.
Skráningin var tvíþætt. Annars vegar skráði
lyfjafræðingur eftirfarandi; kyn og fæðingarár
sjúklings, sérgrein ávísandi læknis, heiti sér-
lyfs, lyfjaform, styrk, heildarmagn og skömmt-
un. Hins vegar fékk sá sem kom með lyfseðil-
inn (sjúklingur eða aðstandandi) afhentan
spurningalista með sama númeri og listi lyfja-
fræðingsins. Spurningalistanum mátti svara á
staðnum eða taka með heim og senda síðan
greinarhöfundum í frímerktu umslagi. Spurt
var um eftirfarandi atriði:
1. Sérgrein þess læknis sem upphaflega ávís-
aði viðkomandi lyfi.
2. Við hvaða sjúkdómi eða einkennum lyfin
voru gefin.
3. Hvort notkun innöndunarlyfja hefði verið
kennd og hver hefði kennt.
4. Notkun annarra astmalyfja.
5. Reykingasögu.
6. Margháttaðar spurningar um lungnaein-
kenni og var stuðst við fyrri spurningar (10)
ásamt viðbótarspurningum. Ekki voru skráðar
persónuupplýsingar og því var ekki unnt að
fylgja eftir svörun við spurningalista sjúklings.
Við útreikning á samfelldum breytum var
stuðst við meðaltal og eitt staðalfrávik (±SD),
en tvíátta t-próf var notað við samanburð.
Tölfræðilegur munur hópa var metinn með kí-
kvaðrat prófun.
Niðurstöður
í marsmánuði 1994 bárust alls 2687 lyfjaávís-
anir í íslensk apótek til afgreiðslu astmalyfja
fyrir 2026 einstaklinga. Þar af voru 404 símlyf-
seðlar (20,2%). Flestir lyfseðlanna (66,3%)
komu af höfuðborgarsvæðinu, frá Hafnarfirði
til Mosfellsbæjar, 7,3% frá Akureyri og 26,5%