Læknablaðið - 15.04.1997, Qupperneq 70

258
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Ástand heilbrigðismála á Grænlandi
Eftirfarandi yfirlit er úr lýs-
ingu René Birger Christensen
héraðslæknis í Nuuk héraði á
Grænlandi. Þetta er fyrri grein
af tveimur um ástand heilbrigð-
ismála á Grænlandi, en heil-
brigðisyfirvöld þar hafa áhuga á
að kynna læknum og hjúkrun-
arfræðingum á íslandi heil-
brigðismál og starfsaðstöðu
þessara stétta.
Á Grænlandi eru 17 læknis-
héruð. Hvert hérað hefur á að
skipa litlu sjúkrahúsi með rönt-
genaðstöðu og skurðaðstöðu. I
sambandi við sjúkrahúsið er
móttökudeild eða heilsugæslu-
stöð. Aðalsjúkrahús landsins er
Queen Ingrids sjúkrahús í Nu-
uk. Sjúkrahúsið er deildaskipt
og er þar handlækningadeild,
lyflækningadeild, kvennadeild,
röntgendeild, geðdeild, auk
þess sem síðustu ár hefur verið
komið á fót augndeild, HNE-
deild og húð- og kynsjúkdóma-
deild. Verið er að setja upp TS
röntgentækni. Þrátt fyrir að
sjúkrahúsið sé nýlega byggt og
vel útbúið, hefur reynst erfitt að
fá sérfræðinga til starfa.
Öll læknisþjónusta á Græn-
landi er ókeypis. Lyfseðilsskyld
lyf eru sömuleiðis ókeypis svo
og flest hjálpartæki. Heilbrigð-
isstarfsfólk er á föstum launum
og þar er ekki að finna neina
sjálfstæða starfsemi.
Heilbrigðisástand
Á síðustu áratugum hafa
berklar og mislingar að mestu
horfið sem heilbrigðisvanda-
mál, en slys, morð og sjálfsmorð
hafa aukist. Kynsjúkdómar
hafa verulega útbreiðslu þótt
þar hafi mikið áunnist allra síð-
ustu ár. Tíðni flestra krabba-
meina hefur aukist og er nú
svipuð og er að finna í Vestur-
Evrópu. Sjúkdómar sem byggja
á þróun æðakölkunar hafa verið
að aukast talsvert síðustu ár.
Burðarmálsdauði hefur minnk-
að úr 114 í 20 af hverjum 1000
fæddum börnum undanfarna
fjóra áratugi og ævilíkur hafa
aukist nokkuð, en eru þó 10-12
árum skemmri en í Danmörku.
Nokkur helstu sérkenni heilsu-
fars á Grænlandi eru:
Kynsjúkdómar: Tilfellum
lekanda og sárasóttar hefur
fækkað verulega síðustu ár,
en klamýdíusýking er mjög
algeng. Alnæmi hefur náð
talsverðri útbreiðslu, og um
síðastliðin áramót voru 65 til-
felli skráð.
Aðrar sýkingar: Berklar
gengu sem faraldur um
Grænland fyrstu áratugi þess-
arar aldar en hurfu síðan að
mestu. Síðustu ár hefur orðið
vart við berkla að nýju á ein-
staka stöðum og hefur nýlega
verið hafin BCG bólusetning
fyrirbörn. Heilahimnubólgu-
tilfelli eru tiltölulega algeng,
yfir 20 tilfelli síðustu ár, flest
af völdum meningókokka.
Áfengissýki: Áfengisneysla
náði hámarki fyrir nokkrum
árum þegar 23 lítrar hreins
vínanda á hvern íbúa eldri en
15 ára var neytt. Síðustu fimm
ár hefur verið átak í gangi til
að minnka áfengisneyslu og
hefur orðið talsvert ágengt,
þannig að nú eru drukknir 13
lítrar á hvern íbúa eldri en 15
ára, sem er heldur minna en í
Danmörku.
Tíðni slysa og ofbeldis tengd
áfengisneyslu er afar há, en
nú má sjá nokkra minnkun.
Sem dæmi má nefna að brot á
kjálka er 15 sinnum algengari
en í Danmörku, ofbeldi gegn
eiginkonum 10 sinnum al-
gengari og morð 40 sinnum
algengari en í Danmörku.
Slys og sjálfsmorð: Sjálfs-
morðstíðnin er tæplega 120 á
100 þúsund íbúa. Fimmtán af
hundraði dauðsfalla eru
vegna slysa, oftast drukknun-
ar, 4% dauðsfalla eru vegna
morða.
Forgangslisti okkar í heil-
brigðisþjónustu á Grænlandi er
eftirfarandi:
1) Kynsjúkdómar, lekandi og
sárasótt.
2) Aðrir kynsjúkdómar.
3) Mjög há tíðni fóstureyð-
inga.
4) Ofbeldisdauðsföll.
5) Aðrar afleiðingar ofbeldis
meðal annars kynferðisleg
misnotkun á börnum.
6) Hár burðarmálsdauði.
7) Lágar ævilíkur.
8) Vaxandi tíðni krabba-
meins: lungu, nef- og háls,
brjóst, legháls.
9) Fyrirbygging velmegunar-
sjúkdóma: háþrýstingur,
æðakölkun, kransæðasjúk-
dómar, sykursýki, offita.
10) Geðsjúkdómar, þar með
talin áfengissýki og notkun
vímuefna.
Heilbrigðisráðuneytið á
Grænlandi er að efla þjónustu
við hina 56 þúsund íbúa landsins
og helstu aðgerðir núna eru:
1) Færa sérfræðingaþjónustu
upp á sama stig sem í Dan-
mörku, sem þýðir eflingu
aðalsjúkrahúss landsins í
Nuuk.
2) Auka menntun heilbrigðis-
starfsfólks. Nýr hjúkrunar-
skóli hefur nú tekið til
starfa í Nuuk. Átak er í
gangi til að ráða heilbrigð-
isstarfsfólk með tilskylda
menntun og reynslu, svo
læknisþjónusta og heil-
brigðisþjónusta almennt
nái tilsettum markmiðum.
í næstu grein verður sérstak-
lega fjallað um starfsaðstöðu
lækna.
Jón Snædal