Læknablaðið - 15.12.1997, Síða 70

852
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
íðorðasafn lækna 95
Orðabanki
Málræktarþing íslenskrar
málnefndar var haldiö laugar-
daginn 15. nóvember 1997. Þar
fór meðal annars fram kynning
á Orðabanka Islenskrar mál-
stöðvar og síðan opnaði
menntamálaráðherra bankann
inn á Alnetið. Hugmyndin að
íðorðabanka mun fyrst hafa
komið fram á árinu 1979. í
reglugerð um Islenska mál-
nefnd og Islenska málstöð frá
1987 er kveðið á um undirbún-
ing slíks banka, en skriður
komst ekki á framkvæmdir fyrr
en á árinu 1995. Fram til þess
tíma höfðu íðorð ýmissa orðan-
efnda þó verið tölvuskráð á Is-
lenskri málstöð, meðal annarra
íðorðasafn lækna, þannig að
gera mætti úr þeim einn íðorða-
banka. Nú er hugmyndin orðin
að veruleika og netverjar geta
fyrst um sinn fengið ókeypis að-
gang. Fjórtán orðasöfn voru
komin í bankann við opnun
hans og kennir þar ýmissa
grasa, allt frá bíl- og flugorða-
söfnum til orðaskráa í efnafræði
ogstjörnufræði. Slóðiner þessi;
http://www.ismal.hi.is/ob/
index.html
íöorðasafn Iækna
á Netinu
Af ýmsum ástæðum náðist
ekki að opna aðgang að íðorða-
safni lækna á fyrsta degi bank-
ans, en formlegur samningur
um birtingu hefur verið gerður
og vonir standa til að safnið
verði komið á Netið þegar þessi
pistill birtist. Rétt er að vekja
athygli á því að heildarendur-
skoðun safnsins hefur ekki farið
fram, og að það íðorðasafn sem
birtist í orðabankanum er fyrst
og fremst það sem kom út í litlu
heftunum frá árunum 1985-
1989. Orðanefnd lækna skipu-
leggur nú endurskoðun Iðorða-
safnsins og vonast til að eiginleg
orðabókarvinna hefjist í upp-
hafi árs 1998. Að henni lokinni
er gert ráð fyrir að safnið verði
einnig gefið út á formi sem henti
einkatölvum, hvort heldur er á
sjúkrahúsum, skrifstofum eða
heimilum. Einnig má vekja at-
hygli á því að heftin eru enn til
sölu á skrifstofu læknafélag-
anna og fást á gamla góða verð-
inu kr. 5000. Það er að sjálf-
sögðu miklu fljótlegra að grípa
hefti úr bókahillunni til upp-
flettingar, en að rekja sig eftir
slóð veraldarvefsins fyrir eitt
einasta orð. Uppflettingar í
Orðabankanum samhliða langri
ritvinnslu í tölvu verða þó von-
andi nægilega hraðvirkar.
Referral center
Ásbjörn Jónsson, yfirlæknir á
röntgendeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur, sendi nýlega í
tölvupósti beiðni um aðstoð við
þýðingu á referral center. Til-
tækar ensk-amerískar læknis-
fræðiorðabækur birta ekki þetta
hugtak sem sjálfstæða flettu, en
hin mikla líf- og læknisfræði-
orðabók Wileys lýsir referral
þannig: Pað að senda sjúkling til
annars aðila í heilbrigðiskerf-
inu, venjulega til sérhœfðrar
þjónustu, eða til annarrar stofn-
unar eða þjónustudeildar. Cent-
er er þar meðal annars þannig
lýst: Stöð sem þjónar samfélagi
eða sérstökum hópi og veitir til-
tekna sérhæfða þjónustu. Ið-
orðasafn lækna birtir þýðingar á
center: miðja, miðbik, stöð,
miðstöð, en referral finnst þar
ekki. Ensk-íslensk orðabók
Arnar og Örlygs þýðir referral
hins vegar með nafnorðinu til-
vísun. Læknar hafa lengi notað
íslenska nafnorðið tilvísun,
annars vegar um þann gerning
að vísa sjúklingi til annars aðila í
heilbrigðiskerfinu, einstaklings
eða stofnunar, og hins vegar um
þá formlegu beiðni sem fylgir
sjúklingi til staðfestingar tilvís-
uninni og til nánari lýsingar á
ástæðum hennar.
Ásbjörn leggur áherslu á
þann skilning að „slík deild sé
endastöð í þjónustunni“. Orðin
miðja, miðbik og stöð gefa slíkt
tæpast nógu vel til kynna. Fyrir
þá sem hafa kynnst handvirkum
símstöðvum eða eldri upphitun-
arkerfum íbúðarhúsa, er mið-
stöð hins vegar sá staður sem
allir þræðir liggja til eða allar
leiðslur liggja frá. Að þessu
sögðu liggur beint við að gera þá
tillögu að referral center verði
tilvísunarmiðstöð. Heitið gerir
þó ekki endilega ráð fyrir að um
„endastöð" sé að ræða, áhersl-
an er á lykilstöðu eða megin-
aðsetur tiltekinnar þjónustu.
Vinulág
í 93. pistli var stutt umfjöllun
um heiti á philtrum, sem er
dældin í miðri efri vör beint
undir miðsnesi. Magnús Snædal
vakti athygli mína á þvf að til er
heitið vinulág. Hann telur það
komið frá Bjarna Pálssyni,
lækni, sem skipaður var fyrsti
landlæknir íslendinga árið 1760.
Heitið finnst í Islenskri orðabók
Máls og menningar. Vinulág er
skáldlegt heiti og fallegt og í
samræmi við þá upprunaskýr-
ingu á latneska heitinu philtr-
um, að það sé komið af grísku
sögninni phileo, að elska.
Jóhann Heiðar Jóhannsson
(netfang: johannhj@rsp.is)