Læknablaðið - 15.04.1998, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
283
og kvenna 77,1 kg. Meðalkólesteról karla var
6,0 mmól/1 og kvenna 5,9.
Fjórir þátttakendur greindust með háþrýst-
ing. Seinni athugunin leiddi í ljós breytingar
hjá 40-46% þátttakenda, það er aukin hreyfing
og minnkuð fitu- og sykurneyslu hjá þeim hóp-
um sem í fyrra viðtali fengu upplýsingar um að
blóðfita þeirra væri óæskilega há. Hjá sömu
hópum hafði líka orðið marktæk lækkun á lík-
amsþyngd (-1,6 kg) og á kólesteróli (-1,1
mmól/1). Blóðþrýstingur var óbreyttur og
sömuleiðis reykingavenjur.
Alyktun: Stutt viðtal og einfaldar mælingar
á heilsugæslustöð eru áhrifarík aðferð, að
minnsta kosti til skemmri tíma litið, til að bæta
lífsstíl og þar með að draga úr heilsufarsáhættu
af völdum slagæðasjúkdóma hvað varðar kól-
esteról í blóði og ef til vill fleiri þætti.
Inngangur
Slagæðasjúkdómar eru algengir á Islandi og
draga árlega fjölda manns til dauða, þar af
marga ótímabært. Þeir eru um 50% dánaror-
saka karla á aldrinum 34-74 ára og um 26%
kvenna á sama aldri (1).
Hátt kólesteról í blóði. háþrýstingur, reyk-
ingar og sykursýki eru á meðal stærstu áhættu-
þátta. Sýnt hefur verið fram á að meðhöndlun
þeirra er árangursrík leið til að minnka líkur á
slagæðasjúkdómum (2^1).
Niðurstöður hafa sýnt að 25% kólesteról-
lækkun leiddi til 30% lækkunar á tíðni
kransæðadauðsfalla, og gagnast jafnt þeim sem
hafa lág og há gildi (5); það er að „fylgnisam-
band er samfellt þannig að engin skil eru á milli
æskilegs kólesteróls og þeirra gilda er auka
áhættu“ (6,7).
Niðurstöður margra rannsókna hafa staðfest
að lækka má kólesteról í blóði með aukinni
hreyfingu og lækkun á hlutfalli mettaðrar fitu í
fæðu (7-9). Samkvæmt tilmælum Manneldis-
ráðs á hlutur fitu í fæði að vera undir 35% (rit
Manneldisráðs, 1996) (10,11).
Kostnaður við eftirlit og sérhæfðar rann-
sóknir vegna áhættuþátta æðasjúkdóma er oft
mikill, ferðalög íbúa í dreifbýli dýr svo ekki sé
minnst á þau fjárútlát sem fylgja hverjum þeim
einstaklingi sem fær slagæðasjúkdóm. Með
markvissu eftirliti, einföldum rannsóknum og
fræðslu frá fagfólki sem miðar að breyttum
lífsstíl og því að gera einstaklinginn sjálfan
ábyrgan fyrir heilsu sinni gæti verið hægt að
minnka þann kostnað (12).
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
algengi áhættuþátta slagæðasjúkdóma og reyna
að minnka áhættuna með einföldum mælingum
og faglegri ráðgjöf heima í héraði.
Efniviður og aðferð
I febrúar 1996 var sent dreifibréf til allra
íbúa í Öxarfjarðarhéraði á aldrinum 35-65 ára
að báðum árum meðtöldum alls 129 einstak-
linga, þar sem fyrirhuguð rannsókn var kynnt.
A næstu vikum var hringt í alla sem fengu bréf
og þeim boðið að koma á Heilsugæslustöðina í
viðtal og mælingar gegn komugjaldi. Alls
mættu 126 manns, 69 karlar og 57 konur eða
97% boðaðra, á tímabilinu mars til maí. Hjúkr-
unarfræðingur tók 15-20 mínútna viðtal og
þátttakendur fylltu meðal annars út spurninga-
lista þar sem spurt var um lífsstíl svo sem líð-
an, matarvenjur, streitu, líkamlega þjálfun,
reykingar fyrr og nú, áfengisneyslu og ættar-
sögu með tilliti til slagæðasjúkdóma (15).
Mæld var hæð, þyngd, blóðþrýstingur og úr
fingurstungu mælt kólesteról (með Accutrend
strimlamæli frá Lyru hf). Til rannsóknarstofu
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri var sent
blóð úr þremur einstaklingum með kólesteról
undir 6,0 mmól/1, þremur með kólesteról á bil-
inu 6,1-7,9 og öllum með kólesteról yfir 8,0
mmól/1 til staðfestingar á mælingum. Niður-
stöður sýndu skekkjumörk á bilinu 0,2-0,5
mmól/1 sem talin er sú nákvæmni sem næst
með mælingum með slíkum mæli. Skráðar
voru athugasemdir svo sem ef viðkomandi var
nú þegar með slagæðasjúkdóm eða háþrýsting.
Allir fengu afhentan bæklinginn „Heilsuefling
hefst hjá þér“ sem gefinn var út 1995 á vegum
landlæknis og Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins.
Svörin voru ilokkuð í þrjá flokka með tilliti
til æðasjúkdóma og stuðst við Heilsuspegil
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins og
landlæknis frá 1994:
Lítil áhætta
Talsverð áhætta
Mikil áhætta
Þeir sem mældust með kólesteról 6,0 eða
hærra og/eða flokkuðust í talsverða eða mikla
áhættu á einhverjum áhættuþætti (hópar 1, 2, 3
og 4), fengu munnlegar leiðbeiningar og bæk-
linga með upplýsingum um áhættuþætti slag-
æðasjúkdóma og gildi forvarna gegn þeim