Læknablaðið - 15.05.1998, Blaðsíða 34

394
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
sóknum á öðrum æxlistegundum sem sýndu aukna
tjáningu FasL og minnkaða tjáningu Fas. Niður-
stöður okkar sýna að tjáning Fas og FasL er ekki
breytt í brjóstakrabbameini.
V-ll. Litningagreiningar á skammtíma
ræktum úr eðlilegum og afbrigðilegum
brjóstavef
Hilmar Viðarsson, Hildur Júlíusdóttir, Margrét
Steinarsdóttir, Helga M. Ögmundsdóttir
Frá Rannóknastofu Krabbameinsfélags Islands í
sameinda- og frumulíffrceði, litningarannsókna-
deild Rannsóknastofu Háskólans í meinafrœði
Litningagreining á brjóstakrabbameinsfrumum
getur reynst góð forvinna við kortlagningu þeirra
gena sem hugsanlega gegna mikilvægu hlutverki í
myndun og þroska æxla. Einnig getur eðli breyting-
anna bent á líklega atburðarrás í þróun æxlanna.
Niðurstöður litningagreininga undanfarinna ára á
frumum úr brjóstakrabbameinsvef gefa til kynna
verulegan óstöðugleika á nokkrum litningum svo
sem nr. 1, 3, 8, 11, 16 og 17. Markmið með þessari
rannsókn var annars vegar að greina litninga ekki
aðeins í illkynja brjóstavef, heldur einnig í góð-
kynja hnútum og eðlilegum brjóstavef og hins veg-
ar að kanna hvort mismunandi súrefnisstyrkur
hefði áhrif á vöxt hinna mismunandi frumugerða.
Efniviðurinn var ferskur vefur úr skurðaðgerðum
og ræktun stóð í 7-14 daga. Litningagreining var
gerð á óræktuðum sýnum (bein heimta) og í lok
ræktunar. Af 19 sýnum úr eðlilegum brjóstavef
tókst ræktun í öllum tilvikum vel og af sex sýnum
úr góðkynja hnútum tókst ræktun í fimm tilvikum.
Þrjátíu og níu sýni bárust úr illkynja brjóstaæxlum
og tókst ræktun til Iitningagreininga í 28 tilvikum.
Með hverju illkynja vefjasýni fengum við auk þess
svo kallað eðlilegt vefjasýni með (normal control)
úr sama brjósti. Ræktun á því tókst í 32 tilvikum af
39.
Fram að þessu hafa fundist níu klónal breytingar
í illkynja æxlissýnum, þrjár í góðkynja hnútum, en
engar klónal breytingar í eðlilegum vef. Litninga-
breytingar fundust í mun hærra hlutfalli frumna,
sem skoðaðar voru úr sýnurn ræktuðum við lægri
en 20% súrefnisstyrk og gefa niðurstöður litninga-
greiningar því ákveðnar vísbendingar um að súr-
efnisstyrkur á ræktunartímanum skipti máli. Einnig
virtist sem auðveldara væri að rækta góðkynja
heldur en illkynja æxlisvefinn og sáum við þó
nokkuð af litningabreytingum í honum. Enn fremur
staðfestum við í nokkrum tilvikum litningabreyt-
ingar sem samsvara afbrigðilegu útliti frumnanna í
rækt.
V-12. Áhrif efna úr íslenskum fléttum á
illkynja og eðlilegar frumur
Helga M. Ögmundsdóttir, Gunnar Már Zoéga,
Stefán R. Gissurarson, Kristín Ingólfsdóttir
Frá Rannsóknastofu Krabbameinsfélags Islands í
sameinda- og frumulíffrœði, lyfjafrœði lyfsala,
lœknadeild Háskóla Islands
Fléttuefnin prótólichesterínsýra úr fjallagrösum
(Cetraria islandica), og lóbarínsýra úr grábreysk-
ingi (Stereocaulon alpinum) hafa hamlandi verkun
á enzýmið 5-lípoxýgenasa sem hvetur myndun á
bólgumiðlandi efnum (leuktrienum).
1 þessari rannsókn voru prófuð áhrif prótólichest-
erínsýru og lóbarínsýru á vöxt og viðhald ýmissa
frumutegunda úr mönnum í rækt. Valdar voru til
rannsóknar tvær frumulínur úr brjóstakrabbameini
(T-47D og ZR-75-1), ein frumulína úr hvítblæði
(K-562), eðlilegar bandvefsfrumur úr fimm ein-
staklingum og eðlilegar eitilfrumur úr fjórum ein-
staklingum. Frumufjölgun var metin með því að
mæla DNA framleiðslu (upptöku á geislamerktu
thymidini) og fylgst var með fjölda lifandi frumna
(MTS próf) og frumudauða (trypan blátt, smásjár-
skoðun).
I Ijós kom veruleg hindrun á frumufjölgun allra
þriggja illkynja frumulínanna og var prótólichest-
erínsýra heldur virkari en lóbarínsýra. Brjósta-
krabbameinslínurnar sýndu mest næmi, EDso
(skammtur sem hindrar um 50%) var á bilinu 1,1-
24,6 pg/ml fyrir prótólichesterínsýru og 14,5-44,7
pg/ml fyrir lóbarínsýru. Um það bil þrisvar sinnum
hærri styrkur olli verulegum frumudauða í K-562
og frumurnar höfðu sjáanleg einkenni um apoptos-
is. Hvorugt efnið hafði nein marktæk áhrif á frumu-
fjölgun eða líftölu eðlilegra bandvefsfrumna. Svör-
un eitilfrumna við mítógenörvun var hindruð með
EDmi 8,4 pg/ml (prótósterínsýra) og 24,5pg/ml og
við tvöfalt hærri styrk sást 40% frumudauði.
Eitilfrumur í hvíld voru mun minna næmar.
Þessi EDso gildi eru af sömu stærðargráðu og þau
sem hindra lípoxýgenasa virkni og tilgátur eru uppi
um að afurðir lípoxýgenasa ferils geti haft hvetj-
andi áhrif á vöxt illkynja frumna. Þessi tengsl verða
nú könnuð nánar.