Læknablaðið - 15.05.1998, Blaðsíða 20

382
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
æxli í Krabbameinsskrá. Alls 1205 æxli (633 í kon-
um og 572 í körlum) féllu innan ramma rannsókn-
arskilgreiningar. Vefjafræðileg staðfesting var í
94% tilfella (þar af 9% greind við krufningu) en
6% tilfella voru greind klínískt. Flest æxlin voru
greind á síðustu 10 árum 35 ára tímabilsins eða
46,6%. Meðalaldur sjúklinga við greiningu var
70,4 ár; hjá konum 70,8 ár en hjá körlum 69,8 ár.
Langflest æxlin voru hefðbundin kirtilkrabbamein
(adenocarcinoma) eða 90,1%. Slímkirtilkrabba-
mein (mucinous adenocarcinoma) voru 7,4% en
aðrar gerðir voru sjaldgæfari. Hlutfall slímkirtil-
krabbameina var hæst í hægri hluta ristils en fór
lækkandi yfir í vinstri hluta ristils. Flest æxlin voru
staðsett í bugaristli (colon sigmoideum) eða 38,6%
og næst flest voru í botnristli (cecum) eða 19,2%.
Heldur fleiri æxli greindust hlutfallslega vinstra
megin í ristli á seinasta hluta tímabilsins.
Alyktanir: Niðurstöður rannsóknarinnar eru að
flestu leyti svipaðar því sem sést hjá öðrum þjóð-
um. Væg hlutfallsleg aukning æxla vinstra megin í
ristli er þó gagnstæð því sem virðist annars staðar.
E-03. Ristilkrabbamein á íslandi 1955-
1989. Afturvirk rannsókn á Dukes
flokkun og þroskunargráðu kirtil-
krabbameina
Lárus Jónasson, Jón Gunnlaugur Jónasson, A.v-
geir Theódórs, Þorvaldur Jónsson, Jónas Magnús-
son, Jónas Hallgrímsson
Frá Rannsóknastofu Háskólans í meinafrœði,
hand- og lyflœkningadeild Sjúkrahúss Reykjavíkur,
handlœkningadeild Landspítalans
Inngangur: Tilgangur þessarar rannsóknar var
að endurskoða öll kirtilkrabbamein (adenocarcin-
oma) á tímabilinu 1955-1989 og meta þroskunar-
gráðu og Dukes flokkun í tengslum við staðsetn-
ingar innan ristilsins.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar um alla
sjúklinga sem greindust með ristilkrabbamein á
tímabilinu voru fengnar frá Krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags íslands og vefjasýni, -beiðnir
og -svör fengust hjá Rannsóknastofu Háskólans f
meinafræði og meinafræðideild Fjórðungssjúkra-
hússins á Akureyri. Æxlin voru endurflokkuð sam-
kvæmt WHO flokkunarkerfinu. þroskunargráða
metin, Dukes flokkun gerð og staðsetning æxlanna
skráð.
Niðurstöður: Hefðbundin kirtilkrabbamein voru
999 eða 90,1% vefjafræðilega staðfestra æxla,
slímkirtilkrabbamein (mucinous adenocarcinoma)
voru 82 eða 7,4% og signetskrabbamein (signet
ring carcinoma) voru 12 eða 1,1%. Aðrar gerðir
voru samtals 1,4%. Flest æxlin voru af þroskunar-
gráðu 2 eða 70,1%, en 13,4% voru af gráðu 1 og
16,5% af gráðu 3. Heldur hærra hlutfall var af illa
þroskuðum æxlum hjá konum. Æxli í vinstri hluta
ristils voru hlutfallslega best þroskuð og betur en
æxli í miðhluta ristils, en æxli í hægri hluta ristils
reyndust hlutfallslega verst þroskuð. Unnt reyndist
að flokka 88,5% æxlanna eftir Dukes kerfi. Flest
æxlin voru Dukes B eða 37,3% en Dukes C voru
27,8%. Mismunur milli kynja var óverulegur.
Tengsl voru milli verri þroskunargráðu æxlanna og
aukinnar útbreiðslu samkvæmt Dukes flokkun.
Æxlisútbreiðsla reyndist hlutfallslega komin á
hærra Dukes stig hægra megin í ristli en vinstra
megin. Ekki varð veruleg breyting á hlutfalli milli
Dukes flokka á rannsóknartímabilinu.
Alyktanir: Svo virðist sem kirtilkrabbamein í
hægri hluta ristils séu verr þroskuð og lengra geng-
in við greiningu en í vinstri hluta. Æxli í ristli virð-
ast ekki hafa greinst mikið fyrr í sjúkdómsferlinu á
síðari árum borið saman við fyrri ár rannsóknar-
tímabilsins, sé tekið mið af niðurstöðum Dukes
flokkunar.
E-04. Erfðaefnisbreytingar í ættgengu
ristilkrabbameini
Jónína Þ. Jóhannsdóttir, Sóiveig Grétarsdóttir,
Guðríður H. Olafsdóttir, Jón Þór Bergþórsson, Jón
Gunnlaugur Jónasson, Valgarður Egilsson, Sigurð-
ur Ingvarsson
Frá Rannsóknastofu Háskólans í meinafrœði,
Rannóknastofu Krabbameinsfélags Islands í sam-
einda- og frumulíjfrœði
Á íslandi er ristilkrabbamein þriðja til fjórða al-
gengasta æxlisgerðin og talið er að um 5-10% megi
rekja til erfða. Algengasta ættgenga ristilkrabba-
meinið kallast HNPCC (hereditary non-polyposis
colorectal carcinoma) en það erfist með ríkjandi
hætti og meðalaldur við greiningu er um 42 ár. Hjá
arfberum sést einnig aukin tíðni annarra krabba-
meinsgerða. HNPCC er rakið til stökkbreytinga í
genum DNA mispörunarviðgerða og hafa kímlínu-
breytingar fundist í fimm genunt, hMSH2, hMLHl,
hPMSl, hPMS2 og hMSH6. í æxlunum sést mikill
óstöðugleiki í erfðaefninu. Þessi svipgerð hefur
verið kölluð RER+ svipgerð (replication error) og
er hægt að nota hana til skimunar fyrir HNPCC.
Markmið rannsóknarinnar er að skima fyrir stökk-
breytingum í íslenska efniviðnum og athuga út-
breiðslu sjúkdómsins hér á landi.
Við höfum skimað fyrir RER+ svipgerðinni í 190
æxlum frá ristli og endaþarmi. Hópnum var skipt í
tvo hluta eftir greiningaraldri (eldri og yngri en 50
ára). Eldri hópurinn sýndi RER+ svipgerð í 15%
tilfella en tíðnin var 38% hjá þeim yngri. RER+
æxli eru frekar staðsett í hægri hluta ristils (ascend-
ing og transverse) en RER- æxli fundust frekar í