Læknablaðið - 15.05.1998, Blaðsíða 68

426
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
hafi gæti þannig sett saman gagnagrunn sem
t.d. hefði að geyma allar aðgengilegar upplýs-
ingar síðustu tveggja til þriggja áratuga úr ís-
lensku heilbrigðiskerfi í ónafngreindu formi og
síðan safnað viðbótarupplýsingum úr heil-
brigðiskerfinu um leið og þær yrðu til. Starfs-
leyfishafi myndi væntanlega ekki einvörðungu
safna í gagnagrunninn upplýsingum um sjúk-
dóma og heilsu heldur einnig um árangur af
meðferð, aukaverkanir af meðferð og kostnað
af meðferð. Má ætla að slíkur gagnagrunnur
gæti orðið íslenskum heilbrigðisyfirvöldum að
verulegu gagni við stjórnun og stefnumótun í
heilbrigðismálum og nýst öðrum heilbrigðis-
kerfum til líkanasmíðar. Jafnframt standa vonir
til að nýta megi þær upplýsingar sem verða til
við úrvinnslu í gagnagrunni á heilbrigðissviði
til að finna ný lyf og til að þróa nýjar eða bætt-
ar aðferðir við forspá, greiningu og meðferð
sjúkdóma. Kynnu þá erlendir aðilar á sviði
heilbrigðisþjónustu, svo sem lyfjafyrirtæki og
sjúkrastofnanir, að leita eftir samningum um
vinnslu heilsufarsupplýsinga eða um áskrift að
gagnagrunni. Dæmi um það hvernig gagna-
grunnur gæti nýst eru kannanir á því hvernig
nota megi upplýsingar um erfðir til þess að
sníða aðgerðir í heilsuvernd og fyrirbyggjandi
læknisfræði að þörfum einstaklinga.
Ekki er gert ráð fyrir að lög þessi taki til líf-
sýna, enda er nú unnið að samningu frumvarps
til laga urn söfnun, vörslu og meðferð lífsýna
úr mönnum. Drög að frumvarpinu liggja þegar
fyrir. Gert er ráð fyrir að fullbúið frumvarp
verði lagt fram strax í upphafi næsta þings.
Þar sem hér er um að ræða afar viðkvæmar
persónuupplýsingar er eðlilegt að spurningar
vakni um hvernig hugmyndir frumvarpsins um
gerð og starfrækslu gagnagrunns á heilbrigðis-
sviði þar sem unnið er með heilsufarsupplýs-
ingar og aðrar upplýsingar þeim tengdar fái
samrýmst gildandi lagareglum og ríkjandi við-
horfum um vernd persónuupplýsinga. Upplýs-
ingar heilbrigðisstofnana sem gert er ráð fyrir
að starfsleyfishafar samkvæmt lögunum geti
fengið aðgang að eru persónutengdar. Hins
vegar er grundvallaratriði samkvæmt frum-
varpinu og skilyrði starfsleyfis og leyfis til að-
gangs að áður skráðum upplýsingum að áður
en upplýsingar eru fluttar í gagnagrunn séu þær
aftengdar persónugreindum eða persónugrein-
anlegum einstaklingum. Við samtengingu og
úrvinnslu í gagnagrunninum á heilsufarsupp-
lýsingum og öðrum upplýsingum sem þar eru
skráðar verði þannig ekki unnt að tengja þær
persónugreindum eða persónugreinanlegum
einstaklingi svo sem þau hugtök eru skilgreind.
Þegar upplýsingar eru fluttar í gagnagrunn eru
þær því ekki lengur persónuupplýsingar. Er
kveðið á um að við söfnun og skráningu heilsu-
farsupplýsinga og við meðferð skráa og ann-
arra gagna og upplýsinga sem aðgangur er
veittur að verði fylgt þeim skilyrðum sem
tölvunefnd metur nauðsynleg. Hefur tölvu-
nefnd þegar talsverða reynslu af því að þróa
reglur um vinnuferli við vísindarannsóknir á
heilbrigðissviði sem tryggja eiga persónuleynd
og má ætla að haft verði mið af þeim. Kynni
tölvunefnd t.d. að setja það skilyrði að upplýs-
ingar úr sjúkraskrám og aðrar heilsufarsupplýs-
ingar verði dulkóðaðar sem svo er nefnt áður
en þær eru skráðar í gagnagrunni.
Samkvæmt frumvarpinu getur heilbrigðis-
ráðherra veitt starfsleyfi til gerðar og starf-
rækslu gagnagrunns á heilbrigðissviði. Svo
sem áður var minnst á er mikill kostnaður því
santfara að gera slíkan gagnagrunn. auk þess
sem veruleg óvissa ríkir um það hvort hug-
myndir um hagnýtingarmöguleika innan lands
og utan muni ganga eftir. A undanförnum árum
hefur talsvert verið unnið að gerð hugbúnaðar
fyrir heilbrigðiskerfið. Á síðasta ári var sam-
þykkt stefnumótun í upplýsingamálum innan
heilbrigðiskerfisins (heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytið, rit 1 1997). Þar er gert ráð fyr-
ir að byggð verði upp samhæfð upplýsingakerfi
fyrir stofnanir heilbrigðisþjónustunnar. Ljóst
er að það mundi kosta gífurlegt fé að hrinda því
í framkvæmd og þeir fjármunir yrðu þá ekki til
ráðstöfunar til annarra þátta heilbrigðisþjónust-
unnar. Þvt er lagt til að gert verði mögulegt að
virkja framtak og fjármagn einkaaðila á þessu
sviði. Fyrirtækið Islensk erfðagreining ehf.
hefur lýst áhuga á að takast á við gerð gagna-
grunns á heilbrigðissviði og telur slíkt við-
fangsefni rökrétt framhald þeirra verkefna sem
fyrirtækið fæst nú við. Áætlar fyrirtækið að ef
til kæmi gæti fjöldi hámenntaðs fólks fengið
störf við gerð og starfrækslu slíks gagnagrunns.
Þá gerir frumvarpið ráð fyrir að ráðherra geti
bundið tímabundið sérleyfi til aðgangs að
heilsufarsupplýsingum frá tilgreindum aðilum
skilyrðum um aðstoð leyfishafa við endurbæt-
ur á meðferð og vinnslu heilsufarsupplýsinga
hjá viðkomandi aðilum og um aðgang íslenskra
heilbrigðisyfirvalda að gagnagrunni leyfishafa
til hagnýtingar innan heilbrigðiskerfisins. Ljóst