Læknablaðið - 15.05.1998, Blaðsíða 10

374
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
kjarna hvítfrumna var að meðaltali 102,7xl06.
Meðalhlutfall CD34+ frumna varO,93%. Fjöldi
CFU-GM var 238/10’ frumur og BFU-E
506/10’ frumur. Af einkjarna hvítfrumum lifðu
94,9% af frystingu. Fjöldi frumna sem mynd-
aði kólóníur eftir frystingu og þíðingu var lægri
en fyrir frystingu en ekki tölfræðilega mark-
tækt. Hreinleiki CD34+ frumna eftir einangrun
með segulkúlum var yfir 95%.
Alyktun: In vitro aðferðir sem þurfa að vera
tiltækar við ígræðslur stofnfrumugræðlinga
hafa verið staðlaðar með notkun stofnfrumna
úr naflastrengsblóði.
Inngangur
Beinmergsflutningur hefur verið notaður
með góðum árangri síðastliðna þrjá áratugi sem
meðferðarform við ýmsum illkynja eða arf-
gengum blóðsjúkdómum (1). Undanfarin ár
hefur þessari meðferð ennfremur verið bcitt
gegn föstum æxlum (2). I beinmerg eru stofn-
frumur blóðmyndandi vefs, sem hafa þann eig-
inleika að geta fjölgað sér og þroskast í allar
aðrar frumur blóðsins (3).
Stofnfrumur eru afar misleitur hópur frumna
sem skýrist af því að þær eru ekki allar á sama
þroskastigi (4,5). Einstofna mótefni gegn yfir-
borðssameindinni CD34 hafa gert mönnum
kleift að einangra og skilgreina stofnfrumur
með meiri nákvæmni en áður (6,7). Með
frumuflæðisjárgreiningu hefur komið í ljós að
hlutfall CD34+ frumna af einkjama hvítfrum-
um í beinmerg fullorðins einstaklings er 2-3%
(8,9).
Aukin vitneskja um byggingu og eðli stofn-
frumna hefur leitt af sér nýjar aðferðir til að
ákvarða fjölda þeirra og rækta (10).
Frumuflæðisjárgreining á CD34 er mælikvarði
á fjölda en ekki vaxtarhæfileika stofnfrumn-
anna, það er hvort þær muni raunverulega ná
sér á strik í stofnfrumuþega. Klónógenísk rækt-
un mælir hins vegar vaxtarhæfileika stofn-
frumna, sem komnar eru nokkuð áleiðis á
þroskabrautinni, með því að hvetja þær í átt
fullþroska frumna (11). í slíkri ræktun myndar
stofnfruma afmarkaða kólóníu fullþroska
frumna á 12-14 dögum sem allar eru afkom-
endur hennar. Stofnfrumur sem hafa hæfileika
til að vaxa í langan tíma (long term cullure ini-
tiating cell, LTC-IC) þarf að rækta á stoð-
frumulagi í allt að fimm til sex vikur (12).
Oljóst er hversu mikill fjöldi slíkra frumna þarf
að vera til að mergígræðsla verði til langframa
(12).
Beinmergur er ekki eina uppspretta stofn-
frumna til ígræðslna. Notkun stofnfrumna úr
blóðrás hefur aukist mikið og er smám saman
að leysa ígræðslur stofnfrumna úr beinmerg af
hólmi, sérlega þar sem eigin blóðvefur sjúk-
lings er notaður (samgena) (13). Stofnfrumur
úr blóðrás eru orðnar fýsilegur kostur þar sem
hægt er, með vaxtarþáttagjöf, að auka stofn-
frumuhlutfallið úr 0,01-0,1% í allt að 2-5%
(14) .
Naflastrengsblóð hefur í síauknum mæli ver-
ið notað sem uppspretta stofnfrumna, enda
inniheldur blóðið um það bil 1% CD34+ frum-
ur (9). Meira en 100 ígræðslur stofnfrumna úr
naflastrengsblóði hafa verið framkvæmdar
(15) .
Notkun stofnfrumna úr naflastrengsblóði
hefur ákveðna kosti. Til dæmis eru T-frumur
þaðan ekki eins þroskaðar og í fullorðnum og
ónæmissvar þeirra minna (16). Því er talið að
þær megi nota í ósamgena ígræðslum, jafnvel
þótt vefjaflokkamisræmi sé á allt að tveimur til
þremur genasamsætum án þess að líkur á sjúk-
dómi af völdum græðlings (graft versus host
disease, GVHD) verði óásættanlegar (17).
Helsti þröskuldurinn við notkun stofnfrumna
úr naflastrengsblóði við ígræðslur er talinn sá
að fjöldi þeirra l'rumna sem fæst sé of lítill en
miðað er við að fjöldi CD34+ frumna þurfi að
vera að minnsta kosti 2xl06 /kg líkamsþyngdar
til að ígræðsla takist vel (17,18). Um þetta eru
þó skiptar skoðanir (17).
Markmið rannsóknarinnar var að nota nafla-
strengsblóð til að staðla þær in vitro aðferðir
sem notaðar eru í dag til að meta stofnfrumu-
gæðlinga. Ástæðan fyrir notkun naflastrengs-
blóðs í þeim tilgangi var gott aðgengi að efni-
viðnum og tiltölulega háu hlutfalli CD34+
l'rumna. Þess má geta að sömu aðferðir eru not-
aðar til að meta fjölda og vaxtarhæfileika
stofnfrumna í beinmerg, blóðrás og nafla-
strengsblóði (21). Þekking og reynsla við mat á
stofnfrumugræðlingum er nauðsynlegur undan-
fari þess að hægt verði að taka upp stofnfrumu-
ígræðslur hérlendis.
Efniviður og aðferðir
Söfnun naflastrengsblóðs: Naflastrengs-
blóði var safnað 15-30 mínútum eftir fæðingu
fylgju í dauðhreinsaðar flöskur sem innihéldu