Læknablaðið - 15.01.1999, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
35
niðurstöður rannsókna sem sýna að viðtæki fyr-
ir sykurprótín á yfirborði sæðisfrumna ígulkerja
hefur samsvörun við ákveðið svæði í polycystin
1 prótíninu (23). Talið er að þetta prótín (egg
jelly protein) eigi þátt í stýringu jónaganga í
frumuhimnunni. Þá hefur svæði í polycystin 2
mikla samsvörun við svæði í spennuháðum
kalsíumgöngum og vitað er að karboxýlendi
prótínsins bindur kalsíum (EF hand domain)
(13). Því er talið lfklegt að polycystin 1 og 2 séu
hluti af jónagöngum. Rannsóknir sýna að svip-
gerð arfgengra blöðrunýma með meingen á
hvom genasvæði er mjög lík og ýtir það stoðum
undir að líffræðilegt hlutverk PKDl og PKD2
genanna sé náskylt. Sýnt hefur verið fram á
samspil milli þessara prótína með því að nota
tveggja þátta tengingu (two-hybrid system)
(24,25). Ofumndin (coiled-coil) bygging í karb-
oxýlenda polycystin 1 er nauðsynleg fyrir bind-
ingu við polycystin 2 sem bendir til að þessi tvö
prótín gegni hlutverki í sama merkjaferli (signal
pathway). Einnig hefur verið sýnt fram á sam-
spil polycystin 1 við nokkur önnur prótín (26).
Staðsetning polycystin 1 prótínsins í vefjum
hefur verið ákvörðuð með notkun bæði ein-
stofna og fjölstofna mótefna og sýnir sig að í
nýrum er mest af prótíninu í píplum en það
finnst einnig í Bowmans hýði (27-29). Tjáning
prótínsins er mest á fósturskeiði. Polycystin 1
finnst í flestum öðrum vefjum en er mest áber-
andi í þekjufrumum gallvega og brisganga, í
heila, hjartavöðva og sléttum vöðvafrumum
slagæða (29,30). Staðsetning polycystin 2 í
nýrum svipar til polycystin 1 en auk þess finnst
prótínið í lifur og sléttum vöðvum æða (31).
Sterk merki um tjáningu beggja prótína hafa
fundist í þekjufrumum flestra ef ekki allra
blaðra í nýrum sjúklinga með arfgeng blöðru-
nýru (27,32).
Tilgangur þessarar rannsóknar var að skil-
greina arfgerð íslenskra fjölskyldna með arf-
geng blöðrunýru. Til þess var beitt tengsla-
greiningu með þekktum erfðamörkum á litn-
ingi 16. Eftir að staðsetningu beggja meingena
hafði verið lýst, var gerð setraðagreining með
erfðamörkum á litningi 4 og 16 til að ákvarða
meingen hverrar fjölskyldu.
Efniviður og aðferðir
Sjúklingar og fjölskyldur þeirra: Upplýsing-
ar um sjúklinga með arfgeng blöðrunýru feng-
ust frá blóðskilunardeild Landspítalans og frá
stofum nýrnasérfræðinga. Omskoðun á nýrum
Table I. Number of individuals in 14 ADPKD families according
to their liability classes: Class IADPKD patients, class II unaf-
fected individuals 0-20 years old (50% penetrance), class III un-
affected individuals 21-30 years old (85% penetrance), class IV
unaffected individuals 31-100 years old (95% penetrance) and
class V spouses.
Family Liability classes
I II II IV V
F1 7 7 1 5 4
F2 22 18 4 7 6
F3 2 0 2 6 2
F4 3 3 2 6 2
F5 3 0 5 4 4
F6 10 0 0 6 3
F7 6 0 0 6 4
F8 2 0 1 8 1
F9 6 0 3 0 0
F10 4 0 0 6 1
Fll 2 0 3 2 2
F12 4 0 0 4 1
F13 5 1 1 0 2
F14 4 3 0 1 2
Total 80 32 22 61 34
var gerð til ákvörðunar á svipgerð sjúkdómsins
hjá einkennalausum einstaklingum í 14 fjöl-
skyldum. Notuð voru skilmerki Bear en sam-
kvæmt þeim þarf að minnsta kosti ein blaðra að
vera til staðar í öðru nýra og tvær eða fleiri í
hinu (33). Sýnd (penetrance) sjúkdómsins er
mismunandi eftir aldri og er grunnur að fimm
greiningarflokkum (liability classes) sem not-
aðir voru við tengslagreiningu. Hver greiningar-
flokkur gefur til kynna hve miklar líkur eru á
að einstaklingur sem hefur engin merki um
sjúkdóminn (við ómskoðun) beri meingenið.
Dæmi um það er ef sýnd sjúkdómsins er 85%
milli 21 og 30 ára aldurs eru 15% einstaklinga
í þeim aldursflokki með meingenið en án
greinanlegrar blöðrumyndunar í nýrum. Þeir
geta þannig fengið sjúkdóminn seinna á æv-
inni. Fjöldi einstaklinga af hverjum flokki í
fjölskyldu F1-F14 er tilgreindur í töflu I.
Greining erfðaefnisins: Teknir voru 10-30
ml af heilblóði úr hverjum einstaklingi sem
þátt tók í rannsókninni. Blóðið var fryst við
-70°C þar til einangrun á erfðaefninu (DNA)
var framkvæmd með hefðbundnum aðferðum
(34). Greining arfgerða fyrir valin erfðamörk
(genetic markers or microsatellites) með set
(locus) sitt hvorum megin meingenanna PKDl
og PKD2 (mynd 1) var gerð ineð PCR á erfða-
efni þátttakenda með geislamerktum DNA vís-
um (primers). Afurðin var rafdregin á akrýlam-
íðgeli og gerð sýnileg með röntgenfilmu. Einn-
ig var ein fjölskylda rannsökuð með fimm